Page 19 - Konu Özetleri AYT Coğrafya

YERLEŞME ÖZELLİKLERİ VE ŞEHİRLER

TÜRKİYE'DE FONKSİYONLARINA GÖRE ŞEHİRLER

Tarım Söke (Aydın), Osmaniye, Akhisar (Manisa), Rize, Bafra (Samsun), Malatya
Sanayi İstanbul, Kocaeli, Bursa, İskenderun (Hatay), Ereğli (Zonguldak)
Maden Soma (Manisa), Batman, Zonguldak, Elbistan (Kahramanmaraş), Murgul (Artvin)
Liman İskenderun (Hatay), İstanbul, İzmir, Mersin, Kocaeli, Samsun, Trabzon, Sinop
Ulaşım İzmir, Kayseri, Konya, Erzurum, İstanbul
Ticaret İstanbul, İzmir, Ankara, Kayseri, Gaziantep, Konya
İdari Ankara
Kültür Eskişehir, İstanbul, Ankara, İzmir
Askerî Gölcük (Kocaeli), Polatlı (Ankara), Malatya, Erzincan
Turizm Antalya, Marmaris (Muğla), Kuşadası (Aydın), Nevşehir, İstanbul

DİKKAT
Günümüzde birçok şehrin gelişmesinde birden fazla fonksiyonun etkili olduğu söylenebilir.
Türk-İslam Şehirleri
İslamiyet’in kabulüyle Türkler tarafından göçebe yaşam tarzı yavaş yavaş terk
edilmiş ve IX. yüzyıldan itibaren Taşkent, Fergana, Buhara, Semerkant (Özbe-
kistan) ve Tebriz (İran) gibi önemli Türk-İslam şehirleri ortaya çıkmıştır. Türkle-
rin Anadolu’ya göç etmesiyle bu topraklarda birçok şehir kurulmuş ya da mev-
cut şehirler gelişmiştir. Bursa, Konya ve Kayseri bu şehirlere örnek verilebilir.
Şehirlerin Etki Alanları Taşkent (Özbekistan)
Şehirler, kurulduğu mekânın yanı sıra çevrelerini de etkiler. Her şehrin etki alanı birbirinden farklıdır. Şehirlerin etki alanı-
nın sınırları, sahip olduğu işlevsel özelliklerle yakından ilgilidir. Etki alanları bakımından şehirler küresel, bölgesel ve yerel
etkiye sahip olmak üzere üçe ayrılır.

Küresel Etkiye Sahip Şehirler: Ulusal ve uluslararası ticaret, borsa, bankacı-
lık, sigortacılık, ulaşım gibi ekonomik faaliyetlerin bulunduğu şehirlerdir. Ayrıca
bu şehirlerde bilim, teknoloji ve sanatta uzmanlaşmış kurum ve kuruluşlar bulu-
nur. New York (ABD), Şanghay (Çin), Londra (İngiltere), Tokyo (Japonya)
örnek verilebilir.
Bölgesel Etkiye Sahip Şehirler: Bazı şehirler küresel etkiye sahip olmamakla
beraber çevresindeki bazı ülkeler üzerinde etkiye sahiptir. Bu şehirler bölgesel
etkiye sahip şehirler olarak ifade edilir. Bakü (Azerbaycan), Jakarta (Endo- New York (ABD)
nezya), Montevideo (Uruguay) örnek verilebilir.
Yerel Etkiye Sahip Şehirler: Nüfus miktarının az olduğu ve geniş alanları etkileyebilecek işlevsel özelliklerin bulunmadı-
ğı şehirlerdir. Bayburt, örnek verilebilir.
Sakin Şehir
Küreselleşen hızlı şehir hayatına karşı 1999 yılında kurulan Cittaslow, nüfusu
50.000’in altındaki şehirlerin üye olabildiği uluslararası belediyeler birliğidir. İtal-
yanca “citta” (şehir) ve İngilizce “slow” (yavaş, sakin) kelimelerinden oluşan Cit-
taslow, Sakin Şehir anlamında kullanılmaktadır. Bir şehrin Sakin Şehir olması;
o şehrin dokusunun, renginin, müziğinin ve hikâyesinin uyum içinde olmasının
yanı sıra; şehrin sakinleri ile şehri ziyaret edenlerin buradaki yaşamdan zevk
alabilecek bir hâle gelmesi demektir. Ahlat (Bitlis), Akyaka (Muğla), Gerze (Si-
nop), Kemaliye (Erzincan), Perşembe (Ordu), Şavşat (Artvin), İznik (Bursa) Tür-
kiye’deki 26 sakin şehirden bazılarıdır.

DİKKAT
Seferihisar, 2009 yılında Türkiye’nin Cittaslow ünvanını alan ilk şehridir. Ayrıca 2011 yılında Cittaslow ünvanını alan ve
Türkiye’nin en büyük adası olan Gökçeada, bu özelliği ile dünyanın ilk ve tek sakin adası olmuştur.
COĞRAFYA - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 19