Page 121 - Konu Özetleri AYT Fizik

DÜZ TELE ETKİ EDEN MANYETİK KUVVET VE MANYETİK KUVVETİN DÖNDÜRME ETKİSİ

ÜZERİNDEN AKIM GEÇEN PARALEL İKİ TELİN BİRBİRLERİNE ETKİSİ
Akım taşıyan X ve Y iletkenleri birbirlerinin manyetik alanı içinde kalır ve bundan dolayı aralarında manyetik kuvvet oluşur.
Bu kuvvet X ve Y iletken tellerinin birbirini çekmesi veya itmesi şeklinde gözlenir.
Akımlar aynı yönlü ise;
i X i Y

X - Y i akımı taşıyan X teli ile i akımı taşıyan Y teli birbirlerine çekme kuvveti uygularlar.
X Y
d
X teli Y teli
= -
X Y
Akımlar zıt yönlü ise;
i X i Y
- X Y
i akımı taşıyan X teli ile i akımı taşıyan Y teli birbirlerine itme kuvveti uygularlar.
L
X Y
d
X teli Y teli
= -
X Y
Birbirlerine paralel konumda akım taşıyan X ve Y iletkenlerinin birbirlerine uyguladıkları itme ya da çekme manyetik kuv-
vetlerinin büyüklüğü;
ii⋅
F = F = K2⋅⋅ X Y L ⋅
X Y d

DİKKAT
Akımlar eşit olsun ya da olmasın, birinci telin ikinci tele uyguladığı kuvvetin şiddeti, ikinci telin birinci tele uyguladığı
kuvvetin şiddetine daima eşit ve zıt yöndedir.
F¶ = - F¶
X Y
F = F
X Y
AKIM TAŞIYAN TELE ETKİYEN MANYETİK KUVVETİN DÖNDÜRÜCÜ ETKİSİ

Şekildeki mıknatısın kutupları arasına yerleştirilmiş iletken dikdört-
gen tel çerçeveden akım geçmesi sağlandığında çerçevenin K-L
ve M-N kenarlarına şekildeki gibi manyetik kuvvetler etki eder. Bu
L kuvvetlerin oluşturacağı tork etkisiyle çerçeve manyetik alan içinde
M dönmeye başlar. Böylece elektrik enerjisi mekanik enerjiye dönüşür.
Sürtünmelerin ihmal edilmesi durumunda üzerinden i şiddetinde
K akım geçen, KL uzunluğu L, LM uzunluğu d yüzey alanı A = L . d
N olan çerçeveye B manyetik alanı içinde etki eden torkun büyüklüğü;
i - = B ∙ i ∙ L ∙ d = B ∙ i ∙ A
Sarım sayısı N olan çerçevede oluşan tork
= N ∙ B ∙ i ∙ A

KRİTİK BİLGİ

Manyetik alanda akım taşıyan tel çerçeveye etki eden tork bağıntısı, çerçevenin şeklinden bağımsızdır. Çerçevenin
şeklinin üçgen, çember ya da dikdörtgen olması önemli değildir.

FİZİK - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 121