Page 189 - Konu Özetleri AYT Fizik

SU DALGALARINDA KIRINIM VE GIRIŞIM

2.d.k 2.d.ç 1.d.k 1.d.ç 0. dalga katarı 1.d.ç 1.d.k 2.d.ç 2.d.k

d.ç: düğüm çizgisi
d.k: katar çizgisi
λ/2 λ/2

λ/4 λ/4 λ/4 λ/4 λ/4 λ/4 λ/4 λ/4
K 1 K 2
Katar ve düğüm çizgileri arası mesafeler

Bir periyotluk sürede (T) bir dalga tepesi ve bir dalga çukuru oluşur. Yani, bir dalganın tepe ve çukur noktaları T/2 süre-
de meydana gelir. Bir dalga T/2 sürede dalga boyunun yarısı (λ/2) kadar yol alır. Bu nedenle, dalga katar çizgileri veya
düğüm çizgileri arasındaki mesafe, kaynakların ürettiği dalgaların dalga boyunun yarısı (λ/2) kadar olmalıdır.
Kaynakları birleştiren doğru üzerinde bir dalga katarı ile bir düğüm çizgisi arasındaki mesafe ise λ/4 olur.

Dalgaların girişim desenlerini incelerken, belirli bir noktada yapıcı girişimin (yani, parlak katar çizgilerinin) oluşabilmesi için,
o noktanın iki dalga kaynağından gelen dalgaların yol farkının dalga boyunun tam katı olması gerekir. Bu durumu matema-
tiksel olarak ifade eden denklem şudur:
¢d: iki kaynak arasındaki yol farkıdır.
n: katar çizgisinin sırasını (n = 0, 1, 2, 3, ...) gösterir.
¢d = n • λ
λ: dalga boyudur.

Dalga girişim deseninde, belirli bir noktada yıkıcı girişimin (yani, düğüm çizgilerinin) oluşabilmesi için, o noktanın iki dalga
kaynağından gelen dalgaların yol farkının dalga boyunun yarım katı olması gerekir. Bu durumu matematiksel olarak ifade
eden denklem şudur:
¢d: iki kaynak arasındaki yol farkıdır.
1 n: düğüm çizgisinin sırasını (n = 1, 2, 3, ...) gösterir.
∆ d = (n − )⋅λ
2
λ: dalga boyudur.

KRITIK BILGI

Çizgiler arası mesafe λ/4 olduğuna göre, dalga boyunun büyümesi çizgiler arası mesafeyi artırır.
Dalga boyunun artması, girişim deseninde gözlenen çizgi sayısını azaltır.
Tüm çizgiler kaynaklar arasında gözlemlenir.
Kaynakların birbirine yakın olması, diğer koşullar sabit tutulduğunda, simetrik katar ve düğüm çizgisi sayısını azaltır.
Bir noktanın kaçıncı dalga katarı veya düğüm çizgisi üzerinde olduğunu anlamak için, o noktanın kaynaklara olan uzak-
lıklarının farkına (yol farkı) bakılır.
Bilinen bir çizgi üzerindeki tüm noktaların kaynaklara olan uzaklıkları farkı eşittir.
Eğer kaynağın ürettiği dalgaların dalga boyu λ ise, 2. katar çizgisi üzerindeki tüm noktaların yol farkı 2λ'dir
Noktanın kaynaklara olan yol farkı dalga boyunun tam katları (0, λ, 2λ, 3λ, ...) ise o nokta bir dalga katarı üzerinde yer
alır.
Yol farkı dalga boyunun yarım katları (λ/2, 3λ/2, 5λ/2, ...) ise o nokta bir düğüm çizgisi üzerindedir.
Merkez doğrusunda yer alan tüm noktaların kaynaklara olan uzaklıklarının farkı sıfırdır.

FIZIK - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 189