Page 141 - Konu Özetleri AYT Kimya

FOSİL YAKITLAR - ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI

B. Sıvı Fosil Yakıtlar (Petrol)
• Latince petro (taş) ve oleum (yağ) kelimelerinden oluşan petrol kelimesi taş yağı (kaya yağı) anlamına gelmektedir.
Milyonlarca yıl önceki bitki ve hayvan kalıntıları deniz dibinde yüksek basınç, yüksek sıcaklık şartlarında bozunarak
ham petrole dönüşmüştür.
• Petrol ve kömür birbirinden farklıdır. Kömür zaman geçtikçe karbon oranı artan bir fosil yakıttır. Petrol, yüksek
sıcaklık ve basınçta büyük moleküllü hidrokarbonlar parçalanarak daha küçük düz zincirli ve dallanmış alkanlar,
sikloalkanlar, çeşitli aromatik halkalı bileşikler ve asfaltenlere dönüşmesi ile oluşan bir karışımdır.
• Belirli bir formülü ve kaynama noktası yoktur. Yapısında bol miktarda hidrokarbon türevi ve eser miktarda demir,
nikel, azot, oksijen, kükürt ve vanadyum gibi anorganik türler de içerir.
• Ham petrolün yapısında %82,2 ile %87,1 arasında karbon, %11,7 ile %14,7 arasında hidrojen, %0,1 ile %5,5
arasında kükürt, %0,1 ile %0,5 arasında azot, %0,1 ile %4,5 arasında oksijen, %0,1 ile %1,2 arasında anorganik
madde bulunur.
• Ham petrol bileşenlerine ayrılırken bileşenlerin kaynama noktaları farkından yararlanılarak ayrımsal damıtma işlemi
uygulanır. Bu işlem için ayrımsal damıtma kuleleri kullanılır.

KRİTİK BİLGİ
Ham petrol 350 °C – 400 °C sıcaklığa kadar ısıtıldıktan sonra ayrımsal damıtma kulelerine pompalanır. Burada
buhar hâlinde bulunan petrol bileşenleri aşağıdan yukarıya doğru soğuyarak sıvı hâle geçer, karışımdan sırayla
ayrılır.

• Ham petrolün rafinelerde arıtılması ve işlenmesi sonucunda ortalama olarak %43 benzin (nafta), %18 fuel oil ve
motorin, %11 LPG, %9 jet yakıtı (kerosen), %5 asfalt ve %14 oranında diğer ürünler elde edilmektedir.

C. Gaz Fosil Yakıtlar (Doğal Gaz)
• Petrol birikintilerinin üzerindeki yer gazı olarak adlandırılan hidrokarbon karışımına doğal gaz denir. Kara veya deniz
altındaki canlı kalıntılarından oluştuğu bilinmektedir.
• Doğal gaz yer altından çıkarıldığı hâli ile doğrudan boru hattına verilmez. Yapısındaki su buharı karışımdan ayrılır,
böylece doğal gazın geçtiği boru hattında paslanma engellenmiş olur.
• Doğal gaz %85 - %98 oranında metan (CH ) gazı içerir. Az da olsa etan (C H ), propan (C H ) ve bütan (C H ) gibi
4
8
4
3
6
10
2
gazlar da içerir.
- Renksiz ve kokusuz bir gazdır.
- Zehirli değildir.
- Döküldüğü zeminin aşırı soğuk olmasına ve kırılgan
bir özellik kazanmasına neden olur.
- Doğal gaz yüksek basınçta sıvılaşır. Bu yüzden40 – 50
bar basınç altında sıkıştırılmış gaz olarak saklanır.
- Sanayide elektrik üretimi, döküm eritme vb. amaçlarla
konutlarda ve iş yerlerinde ısınma amaçlı kullanılır.

KİMYA - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 141