Page 16 - Konu Özetleri AYT Psikoloji

PSİKOLOJİNİN BİLİM DALI OLARAK ÖLÇÜTLERİ - AMAÇLARI - ARAŞTIRMALARDA UYULMASI GEREKEN ETİK KURALLAR

Psikolojinin Amaçları
1) Anlama: Psikoloji, davranışın ne olduğunu, nasıl oluştuğunu bulmaya çalışılır. Anlama amacında birey davranışı
doğal ortamında incelenir, var olan duruma müdahale edilmez.
2) Açıklama: Davranışın nedenleri bulunmaya çalışılır.
3) Yordama: Bireyin gelecekte nasıl davranacağı kestirilmeye çalışılır. Yordamanın amacı; bireyin şu anki durumundan,
davranışından yola çıkılarak gelecekte benzer durumda nasıl davranacağının kestirilmeye çalışılmasıdır.
4) Kontrol: Bireyin ilerideki herhangi bir zaman diliminde ortaya koyması beklenen davranışının etkilenmesi, şekillendi-
rilmesi ya da kontrol edilmesidir. Bu durum bireyin hem istendik hem de istenmedik davranışlarını içermektedir.

Örneğin psikoloji, insan davranışlarından yola çıkarak kıskançlık duygusunun tanımını yapar. Kıskançlık duygusunu
yaşayan birçok insanı gözlemleyerek bu duygunun ortaya çıkış nedenlerini anlamaya ve açıklamaya çalışır. Örneğin
bir çocuğun, kardeşi doğduğunda neler hissedebileceğini ve nasıl davranacağını tahmin eder. Çocuğun bu durumdan
olumsuz etkilenmemesi için gerekli tedbirleri alır.

Psikoloji Araştırmalarında Uyulması Gereken Etik İlkeler

• Bilimsel bir araştırma yapabilmenin ilk koşulu bilimsel bir tutuma ve etik ilkelere sahip olmaktır. Etik, belirli ahlak
değerlerinden ya da ilkelerinden oluşan sistemler veya kuramlar için kullanılan terimdir. Bilimsel düşünce, bilimin
genel kurallarına uymanın yanı sıra problemlerin çözümüne yönelirken mutlak doğru sonucu elde etme ve uygulamaya
koymada “etik” olmak zorundadır.

DİKKAT

Etik ilkeler, bilimin standartlarını belirlemek ve bu standartları en yüksek düzeyde uygulayıp korumak için kabul edilen
evrensel ahlak ilkeleridir.

• Psikoloji bilimi için etik kurallar, alan uzmanlarına günlük uygulamalarında, kendilerini değerlendirmeleri ve planlama
yapabilmeleri için yardımcı olur ve topluma sunacakları hizmetler için zemin hazırlar, karşılaştıkları etik ikilemleri
çözebilmeleri için yol gösterir. Bugün psikoloji alanında yapılan araştırmalarda uyulması gereken etik ilkeler birçok
ülkede belirlenmiştir. Etik ilkelere ne derece saygı gösterildiği ve uyulduğu, bu ülkelerde yaptırım gücü olan kurum ve
kuruluşlar tarafından takip edilmektedir.

• Türkiye’de psikoloji araştırmalarında ve ruh sağlığı alanındaki uygulama alanlarında geçerli etik kurallar başta Türk
Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği ile Türk Psikologlar Derneği olmak üzere farklı kurum ve kuruluşların ortak
çalışmaları ile belirlenmektedir. Türkiye’de hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda uyulması gereken etik ilkeler,
HADYEK (Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu) tarafından ayrıntılı olarak belirlenmiştir.

16 MEBİ KONU ÖZETLERİ PSİKOLOJİ - AYT