Page 37 - Konu Özetleri AYT Psikoloji

DUYUMUN ÖZELLİKLERİ VE TEMEL DUYUM BİLGİLERİ

Aynı cinsten iki uyarıcının birbirinden ayırt edilebilmesi için gereken en küçük şiddet değişikliğine fark eşiği denir.
Örneğin sınıftaki hava sıcaklığı 20 dereceden 21 dereceye yükselirse bu değişiklik öğrenciler tarafından fark edilmez.
Çünkü farklılaşma eşiği geçilmemiştir. Fakat sıcaklık 25 dereceye yükselirse değişim farklılaşma eşiğini geçtiği için fark
edilecektir.

DİKKAT

Fark eşiği uyarıcının başlangıçtaki şiddetine bağlı olarak değişir.

Yani fark eşiğinin sabit bir değeri yoktur. Organizma hem kendisi hem de çevresini duyu organları aracılığıyla tanır. Dış
çevreden gelen uyarıcıların fark edilmesini sağlayan organa duyu organı denir. Görme, işitme, tat alma, koklama ve do-
kunma olmak üzere beş duyu vardır.
Görme Duyusu: Işık dalgalarının göz tarafından alınıp çeşitli işlemler geçirdikten sonra beyne iletilmesiyle görme du-
yumu gerçekleşir. Görmede duyusal eşik insan için 380-760 milimikrondur. Göz dıştan içe doğru üç tabakadan oluşur.
Sert tabaka, gözün dışında bulunan parlak beyaz renkli kısımdır. Gözün ön tarafında saydamlaşarak saydam tabakayı
oluşturur. Kornea adını alan bu saydam tabaka, irisi ve göz bebeğini korur ve göze gelen ışığı kırar. Damar tabaka, sert
tabakanın altında yer alır ve gözün beslenmesini sağlayan damarlardan oluşur. Damar tabaka, gözün ön kısmında irisi
oluşturur. İrisin ortasında bulunan açıklığa göz bebeği adı verilir. Göz bebeği ışığın gözden içeri girmesini, iris ise büzülüp
gevşeyerek göz bebeğinin genişleyip daralmasını sağlar. Böylece göze giren ışık miktarı ayarlanır. Ağ tabaka (retina), en
içteki tabakadır ve görme sinirleri burada ağ gibi yayılmıştır. Ağ tabaka üzerinde göz bebeğinin tam karşısında sarı leke
bulunur. Görüntü bu sarı lekede meydana gelir. Nesnenin görüntüsü sarı lekeye ters ve nesneden küçük olarak düşer
ancak görüntü beyinde düz ve nesneye eşit olarak algılanır.
İşitme Duyusu: Ses dalgalarının kulaktaki alıcı hücreleri etkilemesi sonucu işitme duyumu gerçekleşir. Sesin organizma
tarafından işitilebilmesinin dört koşulu vardır. Bunlar:
Titreşen nesne
Sesi iletecek ortam
Alıcı görevi yapacak kulak ve
Sağlıklı bir beyindir.
İşitme duyusundan sorumlu organ olan kulak; dış, orta ve iç kulak olmak üzere üç bölümden oluşur.
Dış kulak, sesleri toplayarak kulak yoluna iletir. Kulak yolundan gelip kulak zarına çarpan ses dalgaları titreşime yol açar.
Bu titreşimler kulak zarından sırası ile çekiç, örs, üzengi kemikleri aracılığı ile iç kulaktaki oval pencereye geçer. Oval pen-
cere, kulak kemiklerinden aldığı sesi iç kulağa iletir. Ses dalgaları iç kulakta yer alan salyangoz içindeki sıvıda yayılır ve
bu dalgalar salyangozdaki işitme sinirleri ile beyne iletilir. Böylece işitme duyumu gerçekleşir. İnsan için işitmede duyum
aralığı 20-20.000 hertzdir.
Tat Alma Duyusu: Tat alma kimyasal bir duyudur ve tat alma organı dildir. Dilin yüzeyi tat alma tomurcukları ile kaplıdır.
Bu tat alma tomurcuklarının içinde tat algılayıcı sinir hücreleri vardır. Ağza giren besinler dişler tarafından çiğnenir ve tükü-
rük tarafından eritilir, ardından ağızda bazı kimyasal maddeler açığa çıkar. Alıcılar bu kimyasalları algılayarak beyne sinyal
gönderir. Böylece tat alma duyumu gerçekleşmiş olur. Dil; acı, tatlı, tuzlu ve ekşi olmak üzere dört ana tadı algılayabilir.
Dilin uç tarafı tatlıyı, ön yan kenarları tuzluyu, arka yan kenarları ekşiyi, en arka tarafı ise acıyı daha iyi algılar.

PSİKOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 37