Page 38 - Konu Özetleri AYT Psikoloji

PSİKOLOJİ

KONU UYARILMANIN DAVRANIŞLARA ETKİSİ
ÖZETİ ALIŞMA VE DUYARLILAŞMA
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

Uyarılmanın Davranışlara Etkisi
Organizmanın, uyumlu durumunu değişen koşullara karşı koruma eğilimine dengeleme (homeostasis) denir. Organizma,
aşırı ya da yetersiz uyarılma sonucu ortaya çıkan durumunu bilinçli de bilinçsiz de olsa; otomatik olarak ortadan kaldırır.
Ancak bu şekilde varlığını ve normal yaşantısını sürdürür. Örneğin organizma sıcak havalarda terleyerek, soğuk havalarda
titreyerek, heyecan sırasında artan kalp atış hızını yavaşlatarak uyumlu durumunu korumaya çalışır.
Aşırı uyarılma, dış ya da iç uyarıcının organizmayı normal şiddet ve sürenin üzerinde etkilemesidir. Aşırı uyarılma hâlinde
birey gergin olur. Bu nedenle aşırı uyarılma uzun süreli olursa organizmada bir takım fiziksel ve ruhsal sorunlar ortaya çı-
kabilmektedir. Örneğin uzun süre yoğun çalışmak, hava kirliliği, aşırı gürültülü ortamda bulunma, iş yaşamındaki zorluklar,
büyük kentlerin trafik karmaşası, bireyin bir yakınını kaybetmesi.
Yetersiz uyarılma ise organizmanın normalin altında uyarılmasıdır. İki nedenle ortaya çıkar. Birincisi, uyarıcının şiddeti
duyum eşiği sınırları dışında veya alt eşiğe yakın düzeyde olması durumunda uyarım olmamasıdır. Örneğin 20 frekansın
altındaki sesleri duyamayız, televizyonda ilgi çekici bir film izlerken kapının çalındığını işitemeyebiliriz.

İkincisi ise alışkın olduğumuz ışık, ses vb. uyarıcılardan uzun süre yoksun kalınması nedeniyle gerçekleşir. Yani organiz-
manın normal etkinlikte bulunmasına yetmeyecek kadar az şiddette uyarıcı almasıyla yetersiz uyarılma ortaya çıkar. Kişi
yaşamını normal şekilde sürdürebilmesi için yeteri kadar uyarım almak zorundadır. Aksi hâlde bir takım fiziksel ve ruhsal
sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Örneğin emekliye ayrılan kişilerde, günlerce gemilerde kalan tayfalarda, uzun süren hapis
ve hücre cezalarında yetersiz uyarılma ortaya çıkabilir.
Aşırı ve yetersiz uyarılma uzun süre devam ederse organizmanın uyumlu durumu bir süre sonra bozulur. Organizmada
yorgunluk, huzursuzluk ve gerilim artar.

38 MEBİ KONU ÖZETLERİ PSİKOLOJİ - AYT