Page 55 - Konu Özetleri AYT Psikoloji

SOSYOLOJİ VE SOSYAL PSİKOLOJİ - SOSYAL BİLİŞ VE SOSYAL ETKİ TÜRLERİ - DAVRANIŞ VE SOSYAL ETKENLER

Sosyal Biliş: Bireyin diğer insanlar, gruplar ve toplumlar hakkındaki bilgileri seçme, yorumlama, analiz etme, hatırlama
ve kullanma sürecidir.
a) Sosyal şema: İnsanların içinde yaşadıkları karmaşık sosyal dünyayı anlamak ve kontrol etmek için kullandıkları kalıplar
ve izlenimlerdir.
İnsan zihni çeşitli sosyal şemalarla doludur.
• Benlik Şemaları: Ben nasıl bir insanım?
• Kişi Şemaları: O nasıl bir insan?

• Rol Şemaları: Bir doktor nasıl davranır?
• Olay, Durum Şemaları: Bir iş görüşmesi nasıl olur?
• Sosyal Grup Şemaları: İtalyanlar nasıl insanlardır?
Bu sorulara verilen cevaplar insanların zihnindeki sosyal şemaları oluşturur.
b) Yükleme: Bireyin hem kendi hem de başkalarının davranışlarının nedenlerini anlamaya çalışma sürecidir. Sosyal psi-
kologlara göre içsel ve dışsal olmak üzere iki çeşit yükleme vardır. Sözleştiğiniz saatte buluşma yerine gelmeyen arkada-
şınızın bu davranışına iki farklı yükleme yapabilirsiniz. Arkadaşınız ya sorumsuz ve düşüncesiz biridir (içsel yükleme) ya
da bindiği otobüsün arızalanması gibi olumsuz bir durumla karşılaşmıştır (dışsal yükleme).
Birey kendi davranışları için de içsel veya dışsal yükleme yapabilir. İçsel yüklemede kişi; yeteneği, çabası ya da becerileri
ile sonuçları etkileyeceğine inanırken dışsal yüklemede kendi dışındaki güçlerin, olayların, şansın vb. sonuçları belirledi-
ğine inanır.
c) Tutum: Nesnelere, kişilere ya da duruma yönelik duygu, yerleşmiş kanı ve değerlendirmelerdir.
Tutum bilişsel, duygusal ve davranışsal olmak üzere üç ögeden oluşur. Tutumlar değişmeye karşı dirençli olmasına rağ-
men değiştirilebilir. Tutum değiştirmede en etkili yöntem iknadır. Tutumlar doğuştan getirilmezler, sonradan öğrenilirler.
Tutumlar kişiye özgüdür.
d) Ön yargı: Bir kişi, konu ya da durumla ilgili önceden edinilmiş ve genellikle haklılığı kanıtlanmamış olumlu veya olumsuz
yargıdır. Peşin hüküm de denilebilir.
Ön yargılar insanları, bir takım kalıplaşmış yargılara dayanarak katı bir biçimde değerlendirmeye neden olur. Değişmeye
dirençli olan bu sürekli yapılar ayrıca ayrımcılığa da neden olurlar. Ön yargılar çoğunlukla din, cinsiyet ve milliyet gibi sos-
yal gruplara yönelik olarak gelişir.

HATIRLAYALIM
Ayrımcılık: Birey veya gruba karşı ön yargılar doğrultusunda yapılan haksız davranışlardır.

Sosyal Etki: İnsan, grup veya toplumun bireyin davranışlarını olumlu ya da olumsuz yönde etkilemesi ya da değiştirmesi-
dir. Başka bir deyişle insanın diğer insanlarla birlikteyken, kendi başına olduğu durumlardan farklı davranmasıdır.
Sosyal etki, bireyin sosyal etkiyi algılama şekline göre çeşitlere ayrılır. Birey sosyal etkiyi bilgi sağlayıcı olarak algılarsa
bilgisel sosyal etki, zorlayıcı olarak algılarsa kuralsal sosyal etki olur.
Birey sosyal bir etkiye, uyma ya da uymama davranışı ile karşılık verir. Sosyal etkiye uyma davranışı genellikle benimseme
ya da itaat şeklinde gerçekleşir.
Örneğin beğenmediğimiz bir oyunu, arkadaşlarımız beğendi diye beğendiğimizi söylememizin nedeni sosyal etkidir.

DİKKAT

Kişinin sosyal çevreye ve içinde bulunduğu gruba uygun davranmasına sosyal davranış denir.

Davranış ve Sosyal Etkenler
Bir toplumun varlığını sürdürmek için ortaklaşa var ettiği ve benimsediği, sonraki kuşaklara aktardığı maddi ve manevi
değerlerin bütününe kültür denir. Örf, âdet, gelenekler, dil, müzik ve diğer estetik değerler vb. manevi kültürü oluşturur.
Manevi kültürün dışındaki her türlü eşya, araç gereç, üretim araçları ve teknoloji gibi unsurlar ise maddi kültürdür.
Bireyin toplumsal kurallara ve kültüre uygun tutum ve davranışları öğrenmesi sosyalleşme yolu ile gerçekleşir.

PSİKOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 55