Page 51 - Konu Özetleri AYT Psikoloji

PSİKOLOJİ

KONU BİLİNÇ - DİKKAT - BİLİNÇLİLİK TÜRLERİ
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

HATIRLAYALIM

Psikanalizin kurucusu Sigmund Freud’a göre zihin; bilinç, bilinç öncesi ve bilinçaltı olmak üzere üç bölümden oluşur.
Freud, insan kişiliğinin anlaşılması için bu üç yapının çok iyi anlaşılması gerektiğini vurgular. Bu yapıyı buz dağına ben-
zetir. Suyun altında kalan kısım bilinçaltı, su üzerinde kalan kısım bilinçtir.
Bilinç: Şu anda farkında olunan her türlü duyum ve yaşantının bulunduğu düzeydir. Örneğin, bu satırları okurken dü-
şündükleriniz, içinde bulunduğunuz anda çalan şarkı gibi.
Bilinç Öncesi: Şu anda farkında olunmayan ancak ufak bir çabayla hatırlanabilen yaşantıların bulunduğu alandır.
Örneğin, şu an sınıf rehber öğretmeninizin adını düşünmüyorsunuz ama bu cümleyi okuduktan sonra düşündünüz ve
aklınıza geldi.
Bilinçaltı: Farkında olmadığımız arzu, istek, duygu ve düşüncelerin depolandığı yerdir.

Bilinç
Farkında olmak demektir. Kişinin kendisi ve çevresinden, anılarından ve düşüncelerinden haberdar olması hâlidir.
Bilinçlilik ile bilinçsizlik arasında dikkatli uyanıklık, gevşek uyanıklık vb. birçok bilinçlilik düzeyi vardır. Birey, bilinç durumun-
da dikkatli bir uyanıklık hâlindedir ve çevresindeki uyarıcıları algılayarak onları bilgiye dönüştürebilir. Gevşek uyanıklık
hâlinde ise birey herhangi bir duruma odaklanmamıştır. Araba kullanan biri yaptığı işe odaklanmış ve tetiktedir yani dikkatli
uyanıklık düzeyindedir. Kişi, arabanın arka koltuğunda otururken gevşek uyanıklık düzeyindedir. Çünkü etrafının farkın-
dadır, uyanıktır ancak odaklanmamıştır. Tam bilinçsizlik, farkındalığın tamamen kaybolması ve kişinin çevresine tepki
vermemesi durumudur. Hastalık, travma, kafaya alınan bir darbe bilinçsizliğe neden olabilir.

Dikkat
Çevrede çok sayıda uyarıcı vardır ve biz bunların hepsini algılarız. Ancak bunların sadece bir kısmı bilince ulaşır. İnsan
zihninin herhangi bir olay ya da nesne üzerinde odaklanmasına “dikkat” denir. Dikkat sadece bilinçli olarak gerçekleştiril-
mez, bilgiyi işlemenin her aşamasında rol oynar. Yani dikkat; duyumdan, bellek ve öğrenmeye kadar tüm bilişsel süreçleri
etkileyen üst süreçtir.
Dikkat aktif ve pasif olmak üzere ikiye ayrılır.
Aktif (Seçici) Dikkat: İrade ile gerçekleştirilen ve bireyin kendi çabasının ürünü olan dikkattir. Birçok uyarıcının olduğu
gürültülü bir ortamda kişinin, kendi çabası ile dikkatini okuduğu kitaba vermesi aktif dikkate örnektir.
Pasif (İrade Dışı) Dikkat: Dış etkenlerin doğrudan etkisi ile oluşan dikkattir. Sınıfta ders dinleyen öğrencinin dikkatinin
şiddetli gök gürültüsü sesine yönelmesi pasif dikkate örnektir.
Dikkati Etkileyen Faktörler:
İnsan çevrede bulunan uyarıcı, olay ya da nesnelerin hepsine aynı anda yoğunlaşamaz. Çevrede bulunan uyarıcılardan,
olaylardan ya da nesnelerden bir ya da birkaçını seçerek bunlara dikkat eder.
Hareket, şiddet, ani değişim, zıtlık, tekrar vb. uyarıcının özelliğinden kaynaklanan dış faktörler dikkati etkiler. Örneğin yeşil
elmaların arasındaki kırmızı elma hemen dikkat çeker.

PSİKOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 51