Page 47 - Konu Özetleri AYT Psikoloji

GÜDÜLENMEYİ ORTAYA ÇIKARAN FAKTÖRLER - GÜDÜLENMİŞ DAVRANIŞIN ÖZELLİKLERİ - İHTİYAÇLAR HİYERARŞİ

b) Uyarıcı Kaynaklı Güdüler: Uyarıcı kaynaklı güdülerin fizyolojik bir kökeni yoktur ancak her organizma doğduğu anda
çevresini merak etme, araştırma, kurcalama ve hareket etme isteği ile doğar. Bu istek sayesinde insan, hayvanlardan farklı
olarak çevreyi araştırmakla kalmaz aynı zamanda değiştirmeye de çalışır. Yaşamı anlama çabası olan araştırma ve me-
rak güdüsü, ilerleme ve gelişmenin temelidir. İnsanların uzun süre hareketsiz kalmaktan rahatsız olması uyarıcı kaynaklı
güdülere örnektir.
2. Öğrenilmiş (Sosyal) Güdüler: Kişinin toplumsallaşma süreciyle beraber kazandığı güdülerdir. Kaynağı, içinde yaşa-
nan toplumdur. Bireyleri toplumsal davranışa yönlendiren bu güdüler sadece insana özgüdür, yaşantılar sonucu ortaya çı-
kar ve sonradan öğrenilir. Her insanda aynı biçimde görülmez. Kültürden kültüre, kişiden kişiye ve zamanla değişir. Sevgi,
saygı, değer görme, başarılı olma gibi sosyal ihtiyaçlardan kaynaklanan güdülerdir. Üstün değerler söz konusu olduğunda
sosyal güdüler fizyolojik güdülere baskın gelebilir. Örneğin vatan söz konusu olduğunda insan günlerce aç, susuz cephede
savaşabilir ve gerekirse hayatını feda edebilir.

Güdülenmeyi etkileyen içsel ve dışsal faktörler vardır.
İçsel faktörler ilgi, merak, gelişme ve yarışma duygusu, açlık, susuzluk vb. bireyin kendinden kaynaklanan faktörlerdir.
Dışsal faktörler ise toplumun ve ailenin beklentileri, arkadaş grubunun eğilimleri, ödül ve ceza, uygulanan öğretim teknik-
leri gibi çevresel faktörlerdir.
Güdülenmenin kaynağı pekiştireçlerdir. Pekiştireç, bir davranışın tekrarlanma olasılığını artıran uyarıcıdır. Pekiştireçler
ikiye ayrılır:
Olumlu pekiştireç, organizma tarafından istenen ve organizmaya verildiğinde davranışın ortaya çıkma sıklığını artıran
uyarıcıdır.
Örneğin takdir edilme bir yetişkin için olumlu pekiştirmedir.
Olumsuz pekiştireç, organizmayı rahatsız eden ve ortadan kaldırıldığı zaman davranışın görülme sıklığını artıran uyarı-
cıdır.
Örneğin öğrencinin azar işitmemek için ödevini yapması olumsuz pekiştirmedir.
Ödül, istenen davranışın ceza ise istenmeyen davranışın hemen arkasından verilir. İşinde başarılı olan birine verilen ikra-
miye ödül, işine sürekli geç kalan birine verilen uyarı yazısı ise cezadır.

Güdülenmiş Davranışın Ayırt Edici Özellikleri
• Güdülenmiş davranış bir hedefe yöneliktir ve organizmaya enerji verir.

• Güdülenmiş davranış daha etkindir. Aç olan organizma tok olana göre daha aktif yiyecek arar.
• Güdülenmiş davranış daha seçicidir. Susamış bir hayvan önüne koyulan yiyeceğe değil suya yönelir.
• Güdülenmiş davranış daha yorucudur. Başarılı olmak isteyen bir öğrenci, başarılı olma hedefi olmayan öğrenciye
göre hem fiziksel hem de zihinsel olarak daha çok yorulur.

PSİKOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 47