Page 131 - Konu Özetleri AYT Tarih

TARİH

KONU OSMANLI DEVLETİ’NDE İSYANLAR VE DÜZENİ KORUMA
ÖZETİ ÇALIŞMALARI
TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT

Osmanlı Devleti, XVI ve XVII. yüzyıllarda bazı muhalif hareketlerle uğraşmak zorunda kalmıştır. Bir taraftan Avusturya ve
İran ile savaşan Osmanlılar diğer taraftan da iç isyanlarla mücadele etmiştir. Bu isyanlar merkezde Yeniçeri, Anadolu’da
Celâli İsyanlarıdır.

CELÂLİ İSYANLARI
• Yavuz Sultan Selim Dönemi’nde Bozoklu Şeyh Celâl adında bir kişi mehdilik iddiasıyla Tokat civarında isyan başlat-
mıştır.
• Bundan sonraki isyanlar, halk arasında onun adına nispetle Celâli İsyanları olarak anılmaya başlanmıştır.
• Osmanlı idaresinden memnun olmayan zümrelerin ve Şii eğilimli Türkmen grupların, Safevilerin de tahrikiyle devlete
başkaldırması şeklinde ortaya çıkmıştır.
• XVI. yüzyılın sonlarından itibaren bu isyanlar, farklı bir mahiyet kazanmıştır.
• Hızlı nüfus artışı ile mevcut toprak ve kaynakların yetersiz kalması isyanın çıkmasında etkili olmuştur.

Nedenleri Sonuçları
• Hızlı nüfus artışından dolayı toprak ve kaynak yeter- • Tarımsal ve hayvansal ürün fiyatları yükselmiştir.
sizliği
• “Büyük Kaçgun” adıyla anılan göç hareketi başlamıştır.
• Anadolu’da işsizliğin artması
• Anadolu’daki sosyal düzen bozulmuştur.
• Ağır ve keyfi vergi uygulamaları
• Şehirlerde asayiş sorunu ortaya çıkmıştır.
• Timarları elinden alınan sipahilerin, topraklarını terk • Üretimin durma noktasına gelmesi devletin vergi top-
eden köylülerin devletin imtiyazlı yapısına girmek is- layamamasına hazinenin para sıkıntısı çekmesine se-
temeleri
bep olmuştur.
Özellikleri İsyancılar
• Osmanlı hanedanına ve devletin varlığına karşı değil- • Karayazıcı
dir.
• Deli Hasan
• Eşkıyalık şeklinde olmuştur.
• Tavil Halil
• İsyancılar devletten menfaat elde edince, devlete ita- • Kalenderoğlu Mehmet
at etmişler ve devlet içerisinde görevler almışlardır.
• Canboladoğlu

YENİÇERİ İSYANLARI

• Yeniçeri İsyanlarının çoğu İstanbul’da gerçekleşmiştir.
• Devlet adamları arasındaki iktidar mücadeleleri ve ekonomik sıkıntılar
bu isyanların temel sebepleridir.

• Yeniçerilerin ilk isyanları Fatih zamanına kadar uzansa da XV ve XVI.
Yüzyıllarda genellikle dirayetli padişahlar tahta geçtiği için yeniçeriler
etkili olamamıştır.

• Sultan III. Murat Dönemi’nde düşük ayarlı akçe ile ulufe almak isteme-
yen Kapıkulu Askerleri isyan etmiş ve defterdar ile veziriazamın idamını
istemiştir. İstekleri yerine getirilen yeniçeriler, XVII. yüzyıl boyunca ta-
leplerini veziriazama yaptırmış hatta tahta kimin geçeceği kararında bile
etkili olmuşlardır.

TARİH - TYT-AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 131