Page 135 - Konu Özetleri AYT Tarih

OSMANLI DEVLETİ’NDE İSYANLAR VE DÜZENİ KORUMA ÇALIŞMALARI

KRİTİK BİLGİ

Bu dönem için “Lâle Devri” tabirini ilk defa Yahya Kemal
Beyatlı kullanmıştır. Osmanlı tarihinde Avrupa tarzında
ilk yenileşme hareketleri Lâle Devri hükümdarı olan Sul-
tan III. Ahmet Dönemi’nde başlamıştır.

KRİTİK BİLGİ
Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi Avrupa’ya gönderilen
ilk elçidir.

• Osmanlı Devleti’nde ilk matbaa gayrimüslimler tarafından kurulmuştur. Gayrimüslimler içerisinde de matbaayı kulla-
nan ilk grup Museviler olup ilk Yahudi matbaası, İstanbul’da 1493 yılında Haham Gerson tarafından kurulmuştur.
• Müslümanların kullandığı ilk matbaa Lâle Devri’nde açılabilmiştir. İbrahim Müteferrika matbaasında basılan ilk kitap,
iki yıl kadar süren çalışmalar sonunda 31 Ocak 1729’da yayımlanan “Vankulu Lûgati” olmuştur.

İLİM VE İRFAN ERLERİ

Katip Çelebi (1609-1657)
• Avrupa ile Osmanlı ilim dünyası arasındaki açığı fark eden ilk Osmanlı âlimi olup Avrupa’da “Hacı Kalfa” ismi ile tanı-
nır. Arapça ve Türkçe eserler kaleme almıştır.
• Katip Çelebi’nin, batı coğrafya kitaplarından istifade ederek hazırladığı “Cihannüma” adlı coğrafya eseri, Osmanlı ilim
ve irfan geleneğinde yeni bir ufuk açmıştır.
• Osmanlı bilim ve düşünce hayatında önemli bir yer edinen Katip Çelebi’nin “Keşfü’z-Zunûn” adlı eseri, kapsamlı bir
bibliyografya ve ilimler ansiklopedisi özelliğini taşımaktadır.

Evliya Çelebi
• XVII. yüzyılda yaşamış bir diğer Osmanlı aydınıdır. Kırk iki yıl yaptığı seyahatler sonucunda gezip gördüğü yerleri ve
şahit olduğu olayları usta bir ressam bakışıyla “Seyahatname-i Evliya Çelebi” adlı eserinde bir araya getirmiştir.
• Evliya Çelebi Seyahatnamesi ’nde gezdiği bölgelerde bulunan inanışlar, gelenekler, kültürel ögeler, yararlı su ve bitki-
ler hakkında bilgiler vermiştir.

TARİH - TYT-AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 135