Page 145 - Konu Özetleri TYT Biyoloji

BİYOLOJİ

KONU EKOLOJİK KAVRAMLAR,
ÖZETİ EKOSİSTEMİN CANLI VE CANSIZ BİLEŞENLERİ
TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT

EKOLOJİK KAVRAMLAR

Canlıların birbirleriyle ve yaşadığı çevreyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalına
ekoloji denir. Belirli bir bölgede yaşayan farklı canlı türleri hem birbirleriyle hem
de kendilerini kuşatan çevre ile yoğun bir etkileşim hâlindedir. Çevre, bir canlı
topluluğunun yaşamsal faaliyetlerini doğrudan etkileyen fiziksel, kimyasal ve bi-
yolojik bileşenlerin tümüdür. Canlı gruplarının üzerinde ya da içinde yaşadıkları
kara, su ve hava gibi ortamlar cansız çevreyi; yaşama koşulları üzerinde etkili
olan diğer canlılar ise canlı çevreyi oluşturur.

Çivril Işıklı Gölü

Ortak atadan gelen, yapı ve görev bakımından benzer özellikler gösteren, çiftleş-
tiklerinde verimli döller oluşturan canlı grubuna tür denir. Ekolojik organizasyo-
nun en alt biriminde yer alan tür, ekolojide organizma olarak da alınır. Aynı türün
bireyleri arasında büyüklük, renk, görünüş gibi çeşitli karakterler bakımından fark-
lılıklar bulunabilir.

Kızıl tilki
Ekosistemde aynı tür canlılardan oluşan, belirli bir zaman diliminde aynı yaşam
alanını paylaşan canlı grubuna popülasyon denir. Popülasyonlar, benzer çev-
re koşullarından etkilenen bireylerden oluşur. Popülasyonun bireyleri aralarında
gen alışverişi yapar, beslenme şekilleri aynıdır. Toroslarda yaşayan Alageyikler,
Beynam ormanlarının Kızılçamları, Van Gölü'nde yaşayan İnci kefalleri, Kapa-
dokya Yılkı atları popülasyona örnek verilebilir.
Toroslarda yaşayan Alageyikler

Belirli bir alanda yaşayan ve birbirleriyle etkileşim içinde olan popülasyonların
oluşturduğu topluluklara komünite denir. Örneğin, bir tatlısu ekosisteminde bir-
den fazla tür yaşar. Bir gölde bulunan balıklar, kurbağalar, bitkiler, böcekler ve
bakteriler doğrudan etkileşim içerisindedir ve o gölün komünitesini oluşturur. Yine
bir orman, ekosisteminde yaşayan tüm canlılar birbirleri ile etkileşim hâlindedir ve
bu canlılar, ormandaki komüniteyi oluşturur. Bu canlılar, ortak bir çevrede yaşa-
dıkları için aralarında besin rekabeti ve av-avcı ilişkisi görülür.
Kızıldeniz ekosistemi

DİKKAT
Komüniteler sadece canlı etmenlerden oluşur.

İki komünitenin kesiştiği alanlar ekoton olarak adlandırılır. A, B, C ekosistemleri ve bu eko-
sistemlerin kesişimleri ile oluşan K, L, M, N ekotonları şemada gösterilmiştir. Ekotonlarda
tür sayısı fazla, türlerin birey sayısı azdır. Örneğin; çayır ekosistemi ile orman ekosisteminin
geçiş bölgesi olan ekotonda, çalılar ve kısa boylu ağaç türleri birlikte bulunabilir.

DİKKAT
Ekotonlarda; canlı çeşitliliği çok, madde döngüleri hızlı, canlılar arası rekabet fazladır.
Ekoton

145
BİYOLOJİ - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 145