Page 147 - Konu Özetleri TYT Biyoloji

EKOLOJİK KAVRAMLAR, EKOSİSTEMİN CANLI VE CANSIZ BİLEŞENLERİ

EKOSİSTEMİN CANLI VE CANSIZ BİLEŞENLERİ
Ekosistemler, cansız (abiyotik faktörler) ve canlı (biyotik faktörler) bileşenlerden oluşur.

EKOSİSTEMİN BİLEŞENLERİ

CANSIZ (ABİYOTİK) FAKTÖRLER CANLI (BİYOTİK) FAKTÖRLER
Işık
Üreticiler (Ototroflar)
Sıcaklık

İklim
Tüketiciler (Heterotroflar)
Su
pH
Ayrıştırıcılar (Saprotroflar)
Toprak ve Mineraller

EKOSİSTEMİN CANSIZ BİLEŞENLERİ
Bir ekosistemin varlığını dengeli bir şekilde sürdürmesi ve fonksiyonlarını yerine getirmesi için önemli olan cansız bileşen-
ler ışık, sıcaklık, iklim, su, ortamın pH değeri, toprak ve minerallerdir.

Ekosistemin cansız ögeleri
Işık
Yaşam için gerekli olan enerjinin kaynağı Güneş’ten gelen ışıktır. Işığın canlılar üzerindeki etkisi; ışığın tipine, şiddetine
ve ortamın ışıklanma süresine göre değişir. Güneş ışığının dalga boyu ve şiddeti fotosentezin hızını etkiler. Gün ışığının
süresi, aynı zamanda bitkilerde çiçeklenmeyi de etkiler. Örneğin, çiğdem ilkbaharda; kasımpatı sonbaharda çiçek açar.
Güneş ışığının şiddeti, miktarı ve süresi bitkilerin uygun coğrafik alanlara yayılmasında etkilidir. Işık, hayvanların davranışı
ve hareketi üzerinde de etkilidir. Bazı hayvanlar gündüz, bazıları ise gece aktiftir. Yarasa, baykuş, köstebek, kirpi gibi hay-
vanlar gece; arı, çekirge, serçe, kertenkele gibi hayvanlar gündüz aktiftir.
Güneş ışığı; hayvanlarda üreme, göç etme, renk değiştirme gibi davranış değişikliklerine de yol açar. Hayvanlar genellikle
ilkbahar döneminde ürer. Sucul ekosistemlerde Güneş ışığı ancak belirli derinliklere kadar ulaşabildiği için tür çeşitliliği ve
sayısı sınırlıdır.
Sıcaklık
Canlıların yapısında bulunan ve kimyasal tepkimeleri hızlandıran enzimler, sıcaklık değişimlerinden etkilenir. Sıcaklığın
çok yüksek ya da çok düşük olması, enzimlerin çalışmasını olumsuz etkiler. Bu durum canlı türlerinin çeşitliliğini azaltır.
Bitkilerin çimlenme ve çiçeklenme dönemleri sıcaklığa bağlı olarak değişiklik gösterir. Hayvanların göç etme, kış uykusu,
üreme, metabolizma hızı, hareket gibi faaliyetleri, sıcaklık değişimlerinden etkilenir.
İklim
Belirli bir bölgede uzun zaman aralığında etkili olan atmosfer koşullarına iklim denir. Bir bölgenin iklimini o bölgenin ekva-
tora olan uzaklığı, deniz seviyesinden yüksekliği, denize uzaklığı, yeryüzü şekilleri, bitki örtüsü gibi faktörler belirler. İklim;
canlıların gelişimini, üremelerini, yeryüzüne yayılışlarını ve davranışlarını şekillendirir. Örneğin; ülkemizde çay ve fındık
gibi bitkiler Karadeniz ikliminin hâkim olduğu Karadeniz Bölgesi’nde yaygın bir şekilde yetiştirilirken portakal, turunç ve muz
gibi bitkiler Akdeniz ikliminin hâkim olduğu Akdeniz Bölgesi’nde yaygın olarak yetiştirilmektedir.
147
BİYOLOJİ - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 147