Page 148 - Konu Özetleri TYT Biyoloji

EKOLOJİK KAVRAMLAR, EKOSİSTEMİN CANLI VE CANSIZ BİLEŞENLERİ

Su
Yaşam için çok önemli bir cansız faktördür. Canlılık faaliyetlerinin
gerçekleşebilmesi, doğrudan ya da dolaylı olarak suya bağlıdır.
Tüm canlılarda görev alan enzimler ortamdaki su miktarının belirli
bir değerin altına düşmesi durumunda çalışamaz. Bir bölgede mev-
simsel olarak değişen yağış miktarı, bitkilerin yayılışını etkiler. Fazla
yağış alan bölgelerde ormanlar ve çayırlar daha çok gelişir. Yağışı
az olan kurak bölgelerde tek yıllık ve genellikle tohumla üreyen bit-
kiler yer alır. Bitkiler, terleme ve damlama yoluyla suyun fazlasını
vücutlarından uzaklaştırır. Böylece bitki dokularında sıcaklık kontro-
lü de sağlanmış olur. Hayvanlarda su miktarının dengede tutulması
yaşamsal faaliyetlerin düzenlenmesinde önemlidir. Hayvanlar, su Su ihtiyacını gideren hayvanlar
gereksinimini içme yoluyla ya da besinlerdeki sudan sağlar.
pH
Enzimlerin çalışabildikleri uygun pH değerleri vardır. Canlıların enzim aktiviteleri belli bir pH aralığında gerçekleşir. Tatlısu
ve toprağın pH değeri, çevre koşullarının etkisiyle değişebilir. Kimyasal atıklar, tarım ilaçları, çöpler, kanalizasyon atıkları,
asit yağmurları pH değerinin bozulmasına yol açan sebeplerdir.
Toprak ve Mineraller
Birçok canlıya yaşama ortamı oluşturan toprak, katmanlı bir yapı-
ya sahiptir. Toprak, bitkilerin kökleriyle tutundukları su ve mineral
ihtiyaçlarını karşıladıkları yaşam ortamıdır. Bu nedenle toprağın
içerdiği mineral miktarı, hava ve su tutma kapasitesi gibi fiziksel
özellikler bitki türlerinin dağılımını etkiler. Toprakta bulunan orga-
nik maddeler; mikroorganizmalar, ölü bitki ve hayvanlar ile canlı
atıklarından oluşur. Organik atıklar parçalanınca humus meydana
gelir. Böylece toprağın verimi artar.
Toprak katmanları
EKOSİSTEMİN CANLI BİLEŞENLERİ

Bir ekosistemde birbirlerini doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen organizmaların tamamına canlı bileşenler adı verilir.
Ekosistemlerde bulunan ve birbirleriyle doğrudan ya da dolaylı etkileşim içinde olan canlılar; üreticiler, tüketiciler ve ayrış-
tırıcılar olmak üzere üç grupta incelenir.
Üreticiler (Ototroflar)
İnorganik maddeleri, organik maddelere dönüştürerek kendi besinlerini üreten canlılara üretici (ototrof) denir. Siyanobak-
teriler, fitoplanktonlar, algler ve bitkiler üretici canlı gruplarıdır. Üreticiler, besin maddelerini üretme ve atmosferdeki oksijen
ile karbondioksit dengesini koruma bakımından oldukça önemlidir. Ayrıca bitkiler, toprağın üst kısmını tutarak erozyonu
önlemede de etkilidir.

Yeşil bitkiler Algler
Tüketiciler (Heterotroflar)
Besinlerini dışarıdan hazır olarak alan canlılara tüketici (heterotrof) denir. Bazı bakteriler, protistlerin birçoğu, mantarlar
ve hayvanlar tüketicidir.
Ayrıştırıcılar (Saprotroflar)
Canlıların atık organik moleküllerini ve ölü kalıntılarını hücre dışına salgıladıkları enzimler sayesinde inorganik moleküllere
parçalayan organizmalara ayrıştırıcı (saprotrof) denir. Bazı bakteriler ve bazı mantarlar ayrıştırıcıdır. Bu canlılar, organik
maddeleri inorganik hâle getirerek yeniden üreticilerin kullanımına sunar ve böylece ekosistemde madde döngüsüne katkıda
bulunurlar.

148 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - TYT