Page 126 - Konu Özetleri TYT Fizik

FİZİK

KONU ELEKTRIK VE MANYETIZMA
ÖZETI
TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT

AKIM VE MANYETIK ALAN
ÜZERINDEN AKIM GEÇEN DÜZ BIR TELIN MANYETIK ALANI

Manyetik alan sadece mıknatısların etrafında gözlenmez. Elektrik akımı taşı-
yan iletkenlerin çevresinde de manyetik alanlar oluşur. Bu bölümde sadece
üzerinden akım geçen düz bir iletkenin çevresindeki manyetik alanın özellik-
leri verilecektir.
Dünyanın manyetik alanının önemsiz olduğu bir ortamda şekildeki gibi i akımı
taşıyan düz telin çevresine yön bulmada kullandığımız pusulalar farklı nok-
talara konulduğunda akımın oluşturduğu manyetik alan yönleri şekildeki gibi
oluşmaktadır.

Oluşan manyetik alan yönü sağ el kuralı ile bulunur. Başparmak akım yönün-
de olmak üzere tel sağ el içinde tutulduğunda teli saran dört parmak yönü
(teli saran çemberler şeklinde) telin çevresindeki manyetik alan dolanımını
ve yönünü gösterir. Çember üzerindeki noktalarda manyetik alan yönü dört
parmak yönünde çembere teğet olacak şekilde oluşur.

Üzerinden akım geçen telin çevresinde oluşturduğu manyetik alanın büyüklüğü;

• Akım şiddeti ile doğru orantılı-
dır. İletkenden geçen i akımı d
yarıçaplı çember üzerinde her
noktada B şiddetinde manyetik
alan oluştururken, akım 2i yapıl-
dığında aynı çember üzerinde
her noktada manyetik alan şid-
deti 2B olur.

• Akım geçen tele olan dik uzaklıkla ters orantılıdır. Telin çevresindeki d
yarıçaplı K çemberinde her noktada manyetik alan şiddeti 2B, 2d yarı-
çaplı L çemberi üzerindeki her noktada manyetik alan şiddeti B büyük-
lüğündedir.

• Ortamın manyetik geçirgenliği ile doğru orantılıdır.

126 MEBİ KONU ÖZETLERİ FIZIK - TYT