Page 161 - Konu Özetleri TYT Fizik

FİZİK

KONU DALGALAR
ÖZETİ
TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT

SES DALGALARI
SES DALGALARI NASIL OLUŞUR?
Ses dalgaları her yöne yayılan mekanik dalgalardır. Vurma, dokunma, üfleme gibi değişik yollarla maddesel ortamda
oluşturulan titreşim hareketi, çevresindeki moleküllere çarparak onlara kinetik enerji kazandırır. Kinetik enerji kazanan her
molekül de titreşerek çevresindeki diğer moleküllere çarpıp zincirleme bir ses dalgası hareketinin oluşmasına neden olur.
Ses dalgaları bir ortamda yayılırken
ortam parçacıkları, dalganın hareket
doğrultusu boyunca ileri ve geri hareket
yaparak yoğunluk ve hacim değişik-
likleri meydana getirir. Bu değişiklikler
parçacıkların sıklaştığı bölgede yüksek
basınç, gevşediği bölgede ise alçak ba-
sınç oluşturur.

Ortam taneciklerinin titreşim enerjisini birbirine aktarmaları sonucunda ilerledikleri için taneciklerin birbirine yakın olması
ses dalgalarının süratini artırır.
Bütün mekanik dalgalarda olduğu gibi ses dalgalarının da yayılması için bir ortam gerekir, bu nedenle ses boşlukta ilerleyemez.
Titreşim doğrultusu yayılma doğrultusuna paralel olduğu için ses dalgaları da boyuna dalgalardır.

hava
Cam fanustaki hava, tulumba yardımıyla boşaltılırken fanus dışından işitilen çalar saat
sesinin şiddeti azalmaya başlar, fanus içindeki hava tamamen boşaltılınca da dışarı-
dan ses duyulmaz.
Hava boşaltma boş
tulumbası

SESİN SÜRATİ NELERE BAĞLIDIR?
Sesin sürati sadece sesin ilerlediği ortamın özelliklerine bağlıdır. Sesin bazı ortamlardaki süratleri aşağıda gösterilmiştir.
Ortam Sürat (m/s) Ortam Sürat (m/s) Ortam Sürat (m/s)

Hava (0° C) 331 Hava (0° C) 331 Su (25° C) 1493
Hava (20° C) 343 Demir (0° C) 5000 Deniz suyu (25° C) 1533

Ortam sıcaklığı arttıkça ortam ta- Çok uzaklardaki bir trenin sesini Sesin sürati sadece sesin ilerlediği
neciklerinin kinetik enerjileri arttı- havada duyamazken kulağımızı ortamın özelliklerine bağlıdır. Su-
ğından sesin ilerleme sürati artar. raylara dayadığımızda trenin ray- yun içindeki tuz miktarının artması
larda oluşturduğu titreşimini net sesin yayılma hızını artırır.
duymamızın nedeni rayların trenin
hareketinden oluşan ses dalgaları-
nı havadan çok daha hızlı iletme-
sidir.

HATIRLAYALIM

Dalgaların yayılma süratleri dalga kaynaklarının özelliğine değil dalganın yayıldığı ortamın özelliklerine bağlıdır.

FİZİK - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 161