Page 165 - Konu Özetleri TYT Fizik

FİZİK

KONU DALGALAR
ÖZETİ
TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT TYT

DEPREM DALGALARI

Deprem, yer kabuğunun sarsılmasına denir. Yer kabuğundaki levhaların
birbiri ile yaptıkları sürtünme, sıkıştırma, üst üstüne çıkma gibi hareketler
Fay hattı sonucunda yer kabuğu çatlakları oluşur. Depremler genellikle bu çatlakla-
rın kırılması ile gerçekleşir.
Bir depremin yer altında meydana geldiği noktaya odak noktası, deprem
dalgalarının yeryüzüne en kısa yoldan ulaştığı yere ise merkez üssü denir.
Yer kabuğunda oluşan kırıklıklar fay, bu kırıklıkların başlama ve bitme nok-
Deprem tası arasındaki mesafe fay hattı olarak adlandırılır.
merkez üssü
Depremler genelde fay hatlarının üzerinde meydana gelir. Fay hatlarının
Deprem
odak noktası yanı sıra volkanik patlamalar ya da çöküntüler depremlere yol açabilir. Fay-
ların çok olduğu veya volkanların bulunduğu yerler deprem bölgesi olarak
adlandırılır.

• Deprem sırasında dalgalar hâlinde yayılan enerji yeryüzünde ana sarsıntıdan önce ve sonra küçük sarsıntılara yol
açabilir. Bu sarsıntılar sırasıyla öncü deprem ve artçı deprem olarak adlandırılır.
• Tsunami, okyanus ya da denizlerin dibinde oluşan deprem, volkan patlaması ve bunlara bağlı deniz zeminin çökmesi
veya kayması gibi tektonik olaylar sonucu denize aktarılan enerji nedeniyle oluşan uzun salınımlı dev deniz dalgalardır.
• Deprem ile ilgili çalışmalar yapan bilim dalına sismoloji (deprembilimi), bu alanda çalışan bilim insanlarına ise sis-
molog (deprembilimci) denir. Depremi ölçen alete sismograf denir.
• Mekanik dalgalardan olan deprem dalgaları; enine, boyuna veya hem enine hem boyuna dalgalar olabilir.

DEPREMİN BÜYÜKLÜĞÜ VE ŞİDDETİ
Depremin büyüklüğü, kırılan yüzeyin büyüklüğünü ve ortaya çıkan
enerjinin düzeyini belirten bir ölçüdür. Depremin büyüklüğü sismog-
raf adı verilen aletle ölçülür. Yapılan ölçüm Richter (Rihter) ölçeği
denilen bir ölçümle tanımlanır. Bu ölçekte deprem dalgalarının bü-
yüklüğü 1 ile 9 arasındaki rakamlarla ifade edilir. Richter ölçeğinde
her birim artış, yer sarsıntılarında 10 katlık artışa karşılık gelir.
Depremin şiddeti, herhangi bir derinlikte meydana gelen depremin
doğa, bina ve insanlar üzerindeki etkilerinin ölçüsüdür. Bu etki,
depremin büyüklüğü, uzaklığı ve yapıların depreme karşı göster-
diği dayanıklılığa bağlıdır. Bu nedenle iki farklı bölgede aynı bü-
yüklükte gerçekleşen iki depremin şiddetleri farklı olabilir.
Depremin şiddeti, depremin büyüklüğü hakkında doğru bilgi vermez.

PÜF NOKTA
Depreme yakın bütün bölgelerde depremin büyüklüğü aynı değerde iken depremin şid-
deti hasarın az ya da çok oluşuna göre farklı değerde olabilir.

NOT

Depremde enerjinin açığa çıktığı noktanın yer yüzüne
olan uzaklığı depremin odak derinliği olarak adlandırılır.

FİZİK - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 165