Page 108 - Konu Özetleri TYT Türkçe
P. 108
FİİLDE ÇATI
¡ Edilgen çatılı fiiller “-l” veya “-n” ekini alır.
¡ Edilgen çatılı fiiller geçişsizdir ve bu fiillerde başkası tarafından yapılma anlamı vardır.
• Dernek (özne) tüm üyeleri iftara davet etti. (yüklem) (etken)
• Tüm üyeler (sözde özne) iftara davet edildi. (yüklem) (edilgen)
NOT
Edilgen çatılı fiiller yüklem olduğunda gerçek özne "... tarafından" sözcüğüyle veya "-ca, -ce" ekiyle belirtilirse
böyle öznelere “örtülü özne” denir. Örtülü özne cümlede zarf görevindedir ve bu yüzden fiil yine edilgendir.
• Sahil şeridi görevlilerce yıkandı.
• İkramlar annem tarafından hazırlandı.
3. Dönüşlü Fiil
¡ Özne gerçek öznedir.
¡ Özne hem işi yapan hem işten etkilenen olduğu için kendi kendine yapılma anlamı vardır.
¡ Bu fiiller nesne almadıkları için geçişsizdir.
¡ Dönüşlü çatılı fiiller “-l” veya “-n” ekini alır.
DİKKAT
Edilgen ve dönüşlü fiilleri karıştırmayalım.
• Ahmet çabucak yıkandı.(dönüşlü)
• Araba çabucak yıkandı.(edilgen)
4. İşteş Fiil
¡ Fiilde bildirilen işin birden fazla özne tarafından yapıldığını gösteren fiillerdir.
¡ İşteş çatılı fiiller “-ş, -leş” eklerinden birini almalıdır.
¡ Fiilin işteş olabilmesi için birden fazla özne olması gerekir. Özne şekil olarak tekil olsa bile anlam birden
fazla kişi bildirir.
¡ İşteş fiiller öznelerin işi yapma durumuna göre karşılıklı yapma veya birlikte yapma anlamı bildirir.
• Öğlene kadar dosyalardaki kararları görüştük. (karşılıklı yapılma)
• Babam toplantıdan çıkasıya kadar salonda bekleştik. (birlikte yapılma)
• Duyduğu haberden sonra sevinçten ağlaştılar. (birlikte yapılma)
• Askerlik arkadaşıyla ailesini tanıştırdı. (karşılıklı yapılma)
NOT
Bazı sözcüklerde işteşlik eki bulunmamasına rağmen işteşlik anlamı vardır.
• Komşular en sonunda barıştı.
• Ne zamandır son denemedeki yanlışlarıyla savaşıyor.
108 TÜRKÇE - TYT
