Page 26 - Ortaöğretime Uyum Programı

fitokimyasallar) de bulunmaktadır. Yeterli ve yağda çözünen vitaminlerin vücutta etkinlik
dengeli beslenme bireylerin; yaşına, cinsiye- göstermesini sağlamakta, organların etrafını
tine, fiziksel aktivite düzeyine ve özel duruma sararak dış etkilerden korumakta, deri altı
göre gereksinim duyduğu günlük enerjinin yağı ise vücut ısısının hızlı kaybını önlemek-
sağlanması, besin ögelerinin yeteri kadar tedir.
alınmasıyla mümkün olur.
Karbonhidratlar
Proteinler
Yetişkin insan vücudundaki toplam kar-
Yetişkin insan vucudunun ortalama %16’sı bonhidrat miktarı %1’in altındadır. Kar-
proteinden oluşmaktadır. Proteinler sindirim bonhidratların başlıca görevi vücuda enerji
kanalında yapı taşları olan aminoasitlere sağlamalarıdır. Bu nedenle günlük alınan
ayrılarak kana geçmekte ve kanla kara- enerjinin büyük çoğunluğu karbonhidratlar-
ciğere taşınmaktadır. Burada proteinlerin dan gelmektedir. Karbonhidratlar sindirim
bir kısmı depolanır, diğer kısmı ise tekrar kanalında yapı taşları olan monosakkarit-
belirli düzen içinde birleşerek vücut doku lerce parçalanarak emilmekte, karaciğer ve
proteinlerini oluşturur. Proteinler büyüme ve kaslarda ise glikojen olarak depolanmakta-
gelişme ile doku ve organlardaki hücrelerin dır. Günlük alınan fazla karbonhidrat glikojen
yenilenmeleri için kullanılmaktadır. Ayrıca olarak depolandıktan sonra geri kalanı yağa
bağışıklık sistemi ile vücuttaki işlemlerin
düzenlenmesinde yer alan hormonlar ve dönüşerek depolanır. Bunun yanında kas ve
enzimlerin yapısı da proteindir. Bunun karaciğer glikojeni ağır çalışma koşullarında
yanında karbonhidrat depolarının tükenme- ve dayanıklılık egzersizlerinde enerji kaynağı
si durumunda vücutta enerji kaynağı olarak olarak kullanılmaktadır.
da kullanılmaktadır. Besinlerle alınan karbonhidratlar içerdikleri
şeker molekülü sayısına göre basit ve komp-
Yağlar leks olmak üzere iki grupta incelenir. Basit
Yetişkin insan vücudunun ortalama %15- karbonhidratlar; doğal olarak meyvelerde,
20’si yağlardan oluşmaktadır. Genel olarak sütte, eklenmiş şeker olarak gazlı/gazsız
kadın vücudundaki toplam yağ miktarı her türlü içeceklerde, meyveli içeceklerde,
erkekten fazladır. Yağlar sindirim kanalında şekerleme ve tatlılarda bulunur ve besine
yapı taşları olan yağ asitleri ve gliserole tatlı tadı verirler. Kompleks karbonhidratlar
parçalandıktan sonra bir kısmı enerji için ise nişasta ve diyet posasını içerir. Nişasta;
kullanılırken bir kısmı depo yağ, diğerleri de tahıllar (buğday, çavdar, yulaf, pirinç, arpa ve
vücudun düzenli çalışmasında etkinliği olan darı), kurubaklagiller (kurufasulye, merci-
bazı hormonların ve kolesterolun yapımında mek, nohut) ve kök sebzeler (patates) gibi
kullanılmaktadır. Yağlar en çok enerji veren birçok bitkisel besinde bulunur. Sebze ve
besin ögesidir. İnsan, harcadığı enerjiden meyveler, tam tahıllar ve kurubaklagiller ise
daha çok aldığında vücudun yağ oranı artar; özellikle posa içerir.
harcadığından az aldığında ise azalır. Bu
nedenle vücut yağı insanın başlıca enerji Diyet posası besinlerin sindirilmeyen
deposudur ve yeterli enerji alınmadığında bu kısımlarıdır. Posa, tokluk hissinin oluşması ve
depo kullanılır. Ayrıca yağlar mideyi yavaş bağırsakların düzenli bir şekilde çalışmasın-
terk ettiğinden doygunluk hissi vermekte, da etkili rol oynamaktadır. Diyet posasının en

26 26