Page 7 - Çevre ve İklim Değişikliği Etkinlik Kitabı

ÇEVRE VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
OKURYAZARLIĞI

TEMEL KAVRAMLAR

ATIK YÖNETİMİ: Üretim, tüketim ve uygulama faaliyetlerinden sonra ortaya çıkan, insan ve çevre sağlığını tehdit eden maddelerin atık kapsamında
değerlendirilip toplanması, depolanması ve geri dönüşüm işlemlerini oluşturan süreçlerdir.
BERTARAF: Geri kazanımı mümkün olmayan atıkların bertaraf edilmesidir. Atıkların, düzenli depolama sahalarına gönderilmeleri bilinen en
güzel örnektir.
BİYOÇEŞİTLİLİK: Bir bölgedeki genlerin, türlerin, ekosistemlerin ve ekolojik olayların oluşturduğu bir bütündür. Başka bir deyişle biyoçeşitlilik; bir
bölgedeki genlerin, bu genleri taşıyan canlı türlerinin, bu türleri barındıran habitatların ve bunları birbirine bağlayan süreçlerin
tamamını kapsar.
ÇEVRE HAREKETİ: Doğayı korumaya, geliştirmeye ve çevre sorunlarıyla mücadeleye yönelik her türlü çalışma, faaliyet, eylem ve organizasyonu ifade
eder.
ÇEVRE KİRLİLİĞİ: Çevrenin canlı ve cansız öğelerini olumsuz yönde etkileyen, üzerinde yapısal zararlar meydana getiren ve niteliklerini bozan yabancı
maddelerin hava, su ve toprağa yoğun bir şekilde karışması olayına denir.
ÇEVRE MERKEZLİ ÇEVRE ETİĞİ: Bu bakış açısına göre insan, ekosistemin bir unsurudur. Ekosistemi oluşturan diğer varlıklarla eşdeğer konumdadır. Çevre sorunlarını
çözmenin en önemli yöntemi çevre sorunlarına yol açan faaliyetlerden ve alışkanlıklardan uzaklaşmaktır.
EKO-ETİKET: Çeşitli ürün gruplarında yer alan doğa dostu ve ekolojik duyarlılığı yüksek ürünlere verilmekte olan doğanın ve canlılığın muhafaza
edilmesine hizmet eden etiketlerdir.
GERİ DÖNÜŞÜM: Atıkların işlenerek asıl kullanım amacı ya da diğer amaçlar doğrultusunda ürünlere, malzemelere ya da maddelere dönüştürülme-
sidir.
GRİ SU AYAK İZİ: Kirliliğe yönelik bir göstergedir. Mevcut su kalitesi standartlarına dayalı olarak, kirlilik yükünün bertaraf edilmesi ya da azaltılması
için kullanılan su miktarını ifade etmektedir.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ: Isıyı tutan sera gazlarının atmosferde artması ile ortalama sıcaklıkların yükselmesi ve sonucunda iklimin, beklenmeyen değişimlere
uğraması şeklinde açıklayabiliriz.
İNSAN MERKEZLİ ÇEVRE ETİĞİ: Bu bakış açısına göre doğal kaynaklar ve çevre insanın kullanımı için vardır. Çevre yönetiminde insanın refahı ve menfaatleri ön
planda tutulur. İnsan çevreyi ihtiyaçları doğrultusunda sürdürülebilir bir şekilde yönetmelidir.
KARBON AYAK İZİ: İnsan faaliyetleri nedeni ile doğrudan ve dolaylı olarak ortaya çıkan toplam sera gazı miktarı olup, genellikle ton eşdeğer karbon-
dioksit (CO ) cinsinden ifade edilir.
2
KÜRESEL ISINMA: Sera gazlarının atmosferdeki miktarının insan etkinlikleri sebebiyle aşırı artmasıyla Dünya atmosferinin ve yüzeyinin sıcaklığının
artmasıdır.
MAVİ SU AYAK İZİ: Üretimde kullanılan yer altı ve yüzey sularının hacmini belirtir.
SERA ETKİSİ: Dünya; üzerine düşen güneş ışınlarından çok, dünyadan yansıyan güneş ışınlarıyla ısınır. Bu yansıyan ışınlar başta karbondioksit,
metan ve su buharı olmak üzere atmosferde bulunan gazlar tarafından tutulur; böylece dünya ısınır. Işınların bu gazlar tarafından
tutulmasına sera etkisi denir.
SU AYAK İZİ : Üretimde harcanan suyun sadece miktarını belirtmekle kalmayan, aynı zamanda türünü ve nerede / ne amaçla harcandığını da
gösteren bir göstergedir.
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK: İnsanlığın; doğanın, gelecek nesillerin gereksinimlerine yanıt verme yeteneğini tehlikeye atmadan, günlük ihtiyaçları temin ederek,
kalkınmayı sürdürülebilir kılma yeteneğine sahip olmasıdır.
TEKRAR KULLANIM: Ürünlerin/malzemelerin kullanım ömürlerinin uzatılması, yeniden kullanımının sağlanması için gerekli tedbirlerin alınmasıdır.
YENİLENEBİLİR ENERJİ: Sürekli devam eden doğal süreçlerdeki var olan enerji akışından elde edilen, insan hayatı süresince tükenemeyen, yenilenme hızı
tükenme hızından daha yüksek olan enerji kaynaklarından üretilen enerji türüdür.
YENİLENEMEZ ENERJİ: Tükenme hızı yenilenme hızından fazla olan enerji kaynaklarından üretilen enerjiye yenilenemez enerji denir. Fosil yakıtlar yani
kömür, petrol ve doğal gaz gibi yakıtların oluşumu çok uzun yıllar sürmektedir. Bu sebepten de bu yakıtlar yenilenemez yakıtlardır.
YEŞİL SU AYAK İZİ: Satın aldığınız herhangi bir üründe veya günlük herhangi bir alışkanlığınızda tükettiğiniz suyun kaçta kaçının yağmur suyu kaynaklı
olduğunu ifade etmektedir.

7