Page 31 - Finansal Okuryazarlık

FİNANSAL
3. KONU OKURYAZARLIK

TÜKETİM

İnsanlar yaşamlarını sürdürebilmek için tüketim yapmak zorundadır. Tüketim, bireylerin istek ve ihtiyaçlarına
dayanan bir ekonomik faaliyettir. Bireyler istedikçe ya da ihtiyaç duydukça tüketime yönelir. İhtiyaçların be-
lirlenmesi kişiden kişiye, toplumda topluma ve zamana göre değişime uğramaktadır. Bir toplumda temel bir
ihtiyaç, diğer bir toplumda gereksiz olarak görülebilir. Bir kişinin önem atfettiği bir mal veya hizmete başka biri
ihtiyaç bile duymayabilir. Tüketim alışkanlıklarında insanların içinde yaşadığı toplum yapısının değişmesi ve
dönüşmesiyle birlikte bazı farklılıklar ortaya çıkar.
Tarihî gelişimde önceleri temel ihtiyaçların giderilmesi söz konusu
iken şimdi istekler ihtiyaçlara dönüşmeye başlamıştır. Burada özel-
likle teknolojik gelişmeler, üretim seviyesini ve ürün çeşitliliğini ar-
tırmıştır. Ortaya çıkan bu durum bireyler için bir tüketim malının
ihtiyaç mı, istek mi olduğu çelişkisini ortaya çıkarmıştır (Görsel 3.1).
İhtiyaç kavramı Arapça kökenli olup “hacet” kökünden gelmek-
tedir. TDK Sözlük’te hacet kelimesi, “herhangi bir şey için gerekli
olma, gereklilik, lüzum” olarak tanımlanır. İhtiyaç ise “gereksinim,
güçlü istek, yoksulluk, yokluk” olarak ifade edilir. İhtiyaç kavramı-
nın Oxford Sözlük’te ise İngilizce “need” kelimesi arzu edilmekten Görsel 3.1: İstek mi, ihtiyaç mı?
ziyade çok önemli veya zaruri olduğu için gerekli olan (şey) olarak tanımlanır. Bu tanımlardan hareketle ihtiyaç
kavramı, gereklilik ve zarurilik, olmadan eksikliğinin şiddetle hissedileceği bir durumun doğmasına sebep ola-
bileceği görülür.
İstek kavramı ise TDK Sözlük’te "bir şeye duyulan eğilim, arzu, şevk”
ve “belirli bir gereksinimi karşılayacağı düşünülen nesne veya du-
ruma karşı duyulan özlem, arzu” olarak tanımlanır (Görsel 3.2). İh-
tiyaç tanımının aksine istek kavramının tanımı içinde herhangi bir
gereklilik ve zarurilik söz konusu değildir.
İhtiyaç kavramı; insanların hayatta kalma, sağlık ya da temel öz-
gürlükler için herhangi bir gerekliliğini ifade eder. Bu gereklilikler
yetersiz bir şekilde karşılanırsa zihinsel ya da fiziksel sağlığın bo-
zulmasına neden olabilir. İhtiyaç kavramı yalnızca biyolojik hayat
için değil, bunun yanında insan olarak kişilerin gelişim (fiziksel ve
zihinsel gelişim) ve sağlık için gereksinimlerini de ifade eder. Görsel 3.2: Alışveriş istekleri
İhtiyaç ve istek arasındaki farklılık ise kişinin içinde bulunduğu şartlar ile açıklanır. Örneğin bir kişi “Yeni bir
ayakkabı satın almak istiyorum.” diye söylediğinde bu bireyin bir istekten mi, dilekten mi ya da ihtiyaçtan mı
bahsettiği tam manasıyla anlaşılamamaktadır. Fakat bu kişi, soğuk bir iklimden sıcak bir iklime giderken serin-
lemek amacıyla yeni bir ayakkabı almak istiyorsa bu durum ihtiyaç kapsamına girecek iken daha önce sahip
olduğu ayakkabının bir başka modelini alma amacı ise bir istek durumunu ortaya çıkarır. Sahip olunan araba,
ev veya elbiseler isteklerin tamamen tatmin edildiği ve kişinin bundan sonra herhangi bir şey istemeyeceği
anlamını taşımamaktadır.

Bir ürüne duyulan ilginin istek ya da ihtiyaç olduğunun doğru tes-
pit edilmesi gerekir. Örneğin bir kişinin acıktığı için yemek yemesi
bir ihtiyaçtır (Görsel 3.3). Ancak yemek aralarında yenen tatlı ise bir
istektir. Bir şey satın almadan önce o ürünün veya hizmetin birey
için istek mi, ihtiyaç mı olduğunu ayırt etmek için 10 Saniye Ku-
ralı’ndan yararlanılır. Alışveriş yaparken Görsel 3.4'te belirtilen so-
rular cevaplanarak satın alma kararının istek ya da ihtiyaç olduğu
tespit edilebilir. Görsel 3.3: Yeme ihtiyaçları

31