Page 100 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

F uzûlî
FUZÛLÎ

(?-1556)

Hayatı ve Eserleri

Fuzûlî’nin doğum tarihi ve yeri hakkında kesin bilgi olmamakla beraber 1480-1505 yılları arasında
Bağdat, Hille, Necef ve Kerbela bölgelerinden birinde doğduğu rivayet edilmektedir. Irak Türkmen
coğrafyasında yetiştiği ve Oğuzların Bayat boyundan olduğu bilinmektedir. Fuzûlî’nin asıl adı Mehmet,
babasının adı Süleyman’dır. Küçük yaşta Arapçayı, Farsçayı ve devrinin bilimlerini öğrenmiştir. Bağdat,
Kerbela ve Necef'te yaşamıştır. Bir veba salgınında vefat etmiştir. Şiirlerini Azerbaycan Türkçesiyle
yazmıştır. Çoğunlukla gazel, kaside nazım biçimleriyle yazdığı eserlerinde tasavvufi aşkı güçlü bir
lirizmle işlemiştir.
Türkçe Divan, Arapça Divan, Farsça Divan, Leylâ vü Mecnûn, Beng ü Bâde, Rind ü Zahid, Terceme-i Hadis-i
Erbâin, Sohbetü’l-Esmar, Hadîkatü’s-Süedâ, Fuzûlî’nin Türkçe Mektupları eserlerinden bazılarıdır.

Türkçeye Katkıları

• Fuzûlî, Türk edebiyatında zaman engeline takılmadan zirvedeki yerini koruyabilmiş şiir
ustalarından biridir.
• Birçok bilim sahasına vâkıftır ve tasavvufi düşünceyi sanatıyla harmanlayarak şiirlerinde kendince
bir yorum katmıştır.
• Türkçe Divan’ındaki naatı Su Kasidesi ile biçimde, içerikte, dilde, üslupta, duyuşta… okuyucuya
fark ettirici -kendine has- bir rengi, bir edayı bayraklaştırmıştır.
• Türk edebiyatı üzerinde âşıkane söyleyiş ve rindane bir üslup ile derin bir etki bırakmış olan
Fuzûlî, yaşadığı dönemde ve bugün birçok sanatçıyı etkilemiştir. Bu sebeple onun şiirlerine,
nazire yazılmıştır. Şiirleri defalarca bestelenmiştir.
• Onun şiirleri teknik anlamda oldukça başarılıdır. Şiirlerindeki ifade gücü ve yalın söyleyiş ile
anlamdaki derinlik, onun şiirlerinin çoğunu birer sehlimümteni örneği hâline getirmiştir.
• Bunların yanı sıra Fuzûlî aşağıdaki özelliklerle şiirlerinin etki gücünü artırmış ve şiirlerinin
günümüze kadar sevilerek ulaşmasını sağlamıştır:

* Konuşma diliyle içtenliği, doğallığı, sade, iddiasız, alçakgönüllü üslubu ve söyleyişi tercih
etmiştir.

* Günlük konuşma dilinin anlatım yollarından yararlanarak kısa ve devrik cümlelerle, soru
cümleleri kullanmış; deyimler, kalıp ifadeler, hitap ya da seslenme kelimeleri vb. ile doğal bir
söyleyiş gerçekleştirmiştir.

* Az sözle değişik düşünce ve duygu değerleri yaratan kelimeleri seçmiştir.
* Değişik ve yeni hayaller kurabilmiş, şiirlerinde tezatlı kelime ve anlam kullanımı ile tezada
dayalı anlatımın şiirde beklenmeyen ya da alışılmamış bağdaştırmalar meydana getirmiştir.

* Verilmek istenen duygu ve düşüncenin vurgulanmasında, anlamın pekiştirilmesinde sık sık
tekrarlara başvurmuş, aruz veznini şiirlerinde başarıyla kullanmıştır.

98 Türkçeyi Etkili Kullananlar