Page 232 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

Y ûsuf Has Hâcib
YÛSUF HAS HÂCİB

(X-XI. yy.)

Hayatı ve Eserleri

Asıl adı Yûsuf olan şair, XI. yüzyılda yaşamıştır. Bugün Kırgızistan’ın Tokmok şehri sınırları içinde
bulunan Balasagun’da soylu bir ailede dünyaya gelmiştir. Doğum tarihi tam olarak bilinmemektedir.
İyi bir eğitim görmüş, yaşadığı dönemin ilimlerinde derinleşmiştir. Arapça, Farsça ve Çince bildiği
rivayet edilmektedir. Karahanlı Devleti’nin hizmetine girmiş ve burada has hâciblik makamına kadar
yükselmiştir. Edebiyatta yetkinlik kazanan şair, karşılaştığı toplumsal ve ahlaki sorunlara çözüm
bulmak, adil ve uygulanabilir bir devlet ve toplum sistemi kurmak için çok çalışmış, bu alandaki
düşüncelerini İslami Dönem Türk Edebiyatı’nın bilinen ilk mesnevisi olan Kutadgu Bilig’de dile
getirmiştir. Şair, düşünür, bilgin ve âlim kişiliği ile meydana getirdiği tek eseri Kutadgu Bilig’deki
düşüncelerinden Türkçenin konuşulduğu bütün coğrafyalarda hâlen istifade edilmektedir.

Türkçeye Katkıları Kutadgu Bilig’den

kişi körki söz ol bu söz ök telim
• Yûsuf Has Hâcib, İslami Dönem Türk Edebiyatı’nın yorı edgü sözlüg kişig ög tilim
bilinen ilk eseri Kutadgu Bilig’in yazarıdır.
• Kutadgu Bilig, Türkçe yazılmış ilk mesnevidir. mesel keldi türkçe munar menzetür
Siyasetname özelliği taşıyan eser, yazıldığı anı sözledim men munu yanzatur
dönemden itibaren Türk kültürü üzerinde etkili
olmuştur. Türkçenin edebî dil olmasına katkıda ukuş körki til ol bu til körki söz
bulunmuştur. kişi körki yüz ol bu yüz körki köz
• Yûsuf Has Hâcib, kendi döneminde herkese hitap tili birle yalnuk sözi sözlenür
eden sade ve anlaşılır bir dil kullanmıştır.
sözi yakşı bolsa yüzi suvlanur
• İslamiyet’in yeni kabul edildiği bir dönemde dinî (Hazırlayan: Mustafa S. Kaçalin)
terimlerin Türkçesini kullanmaya gayret göstermiştir.

• Yaklaşık 3.190 kelime içinde 420 Arapça, 86 Farsça Günümüz Türkçesi
kelime kullanmıştır. Ağırlığı Türkçe kelimelere
vererek yeni dinî ve edebî çevre içinde Türkçenin Kişi süsü sözdür, bu söz çeşitli
ifade gücünün artmasına katkı sunmuştur. Durma öv dilim iyi sözlü kişiyi

• Halkın konuştuğu dili yüksek bir felsefi ve edebî eser Türkçe bir mesel var buna benzer
meydana getirecek ustalıkla kullanmıştır. Onu söylüyorum işte, şunu yansıtır

• Kutadgu Bilig’de Türkçenin zenginliğini ve gücünü
göstermiştir. Aklın süsü dildir, dilin süsü söz
Kişinin süsü yüzdür, yüzün süsü göz
• Birçok açıdan yabancı etkilere açık olan bir bölgede
Türkçeyi öne çıkarmış ve Türkçenin canlı tutulmasına İnsan dille söyler sözünü
katkıda bulunmuştur.
İyi söz ağartır söyleyenin yüzünü
• Türkçe kelime, ifade, deyim ve atasözlerini (Dil İçi Çeviri: Muzaffer Tunçel)
kullanarak onları kendi çağının ötesine taşımıştır.

230 Türkçeyi Etkili Kullananlar