Page 28 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

A hmet Zeki Velidi
AHMET ZEKİ VELİDİ TOGAN

(1890-1970)

Hayatı ve Eserleri

Türk tarihçi ve Türkolog A. Zeki Velidi Togan bugünkü Rusya Federasyonu’nun Başkırt Özerk Cumhuriyeti
sınırları içindeki Küzen köyünde doğmuştur. Arapça, Farsça ve Rusça öğrenmiştir. Kazan’da eğitimini
tamamlamıştır. Farklı kurumlarda öğretici olarak görev yapmış, siyasete girmiş ve Türklerin bağımsızlığı
için mücadele etmiştir. İran, Afganistan ve Türkiye’de bilimsel araştırmalar yapmıştır. Avrupa’da ilim
çevreleriyle temas kurmuş, oradaki farklı üniversitelerde görev yapmıştır. II. Dünya Savaşı dolayısıyla
Türkiye’ye dönmüş ve vefatına kadar İstanbul Üniversitesindeki görevine devam etmiştir.
Bugünkü Türkistan ve Yakın Mazisi, Tarihte Usul, Türkistan Tarihi, Türk ve Tatar Tarihi, Umumi Türk Tarihine
Giriş, Türklüğün Mukadderatı Üzerine, Hâtıralar, Oğuz Destanı: Reşidüddin Oğuznâmesi, Tercüme ve Tahlili
başlıca eserleridir.

Türkçeye Katkıları

• Türk tarihi, Türk sanat tarihi ve Türk halk bilimi alanlarında birçok araştırmaya imza atmış; halk
kültürü ve edebiyatına dair gözlemler yapmış çok yönlü bir araştırmacıdır.

• Türk topluluklarının kökeni, bunları oluşturan boy ve kabile adları, yerleşim yerleri gibi pek çok
konuda eserler kaleme almıştır.
• Türk coğrafyasındaki adları özgün hâliyle kaydetmiş, bunların konulma nedenlerini açıklamıştır.
• İlhanlılara ait bir vesikada 22 Türk sanatçısının adını belirlemiştir.

• Cönkler üzerine araştırmalar yapmıştır.
• Türkiye’de epik destan çalışmalarını başlatanlardan biridir.

• Folklor araştırmalarını “millî bir vazife” olarak görmüş ve
erken yaşlardan itibaren başta destanlar olmak üzere çeşitli
sözlü kültür ürünlerini derlemiştir. Cönk; saz şairlerinin, kendilerinin
veya başkalarının şiirlerini
• 1914’teki Türkistan seyahatinde Kutadgu Bilig’in farklı bir derledikleri, uzunlamasına açılan,
nüshasını bulmuş; 1923’te İbnü’l-Fakîh’i, 1930 sonrasında deri kaplı defterdir. Aşağıdaki
Harizm dili kalıntılarını keşfetmiştir. görselde XIX. yüzyıla ait bir
• 1925’lerden itibaren İstanbul kütüphanelerindeki yazma cönkten iki sayfa verilmiştir.
eserleri incelemiş ve ilim dünyasına sunmuştur.
• Reşidüddin’in Oğuz Türklerinin tarihini ele alan Oğuznâme’sini
Türkçeye çevirmiştir.
• Oğuz Destanı üzerine yeni yorumlar yapmıştır.

• Eski Türk destanlarını ihtiva eden Hanname veya Hanlar Tarihi
adlı eserle ilgili bildiri hazırlayıp Cambridge (Kembriç) Doğu
Bilimciler Kongresinde sunmuştur.

26 Türkçeyi Etkili Kullananlar