Page 48 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

A şık Paşa
ÂŞIK PAŞA

(1272-1332)

Hayatı ve Eserleri

XIII-XIV. yüzyıllarda yaşamış mutasavvıf Türk şairidir. Kırşehir’de ömür sürmüştür. Asıl adı Ali’dir.
Şiirlerinde Âşık mahlasını kullanmıştır. İlk eğitimini Kırşehir’de almıştır. Arapça, Farsça, Ermenice ve
İbranice bildiği rivayet edilmektedir. Anadolu Valisi Timurtaş Paşa’nın veziri olarak görev yapmıştır.
Timurtaş Paşa’nın başarısız isyan girişiminden sonra Mısır’da sürgün hayatı yaşamış ve döndükten
sonra 1332’de Kırşehir’de vefat etmiştir. Âşık Paşa, Osmanlı ve Türk kültür hayatı bakımından önemli
bir aileye mensuptur. Dedesi İlyas Baba, Anadolu tasavvuf tarihinde öne çıkan şahsiyetlerden biridir.
Oğlu Elvan Çelebi ve torunu Âşık Paşazâde’nin bıraktığı eserler tarih ve kültür çalışmalarında başvuru
kaynaklarındandır.
Garibnâme, Fakrnâme, Vasf-ı Hâl, Hikâye şairin eserlerinden bazılarıdır.

Türkçeye Katkıları Garibnâme’den

Gerçi kim söylendi bunda Türk dili
• Âşık Paşa, ince ve derin manaları anlaşılır bir Türkçe ile
dile getirmiştir. İlla ma‘lum oldı ma‘nî menzili
• Eserlerinde işlediği konuları olabildiğince sade ve Çün bilesin cümle yol menzillerin
anlaşılır bir dille ele almıştır. Bu yönüyle uzun yıllar Yirmegil sen Türk ü Tacik dillerin
toplumun farklı kesimlerine hitap edebilmiştir. (…)

• Eserleri döneminin dil özelliklerini yansıtması
bakımından tam anlamıyla bir dil hazinesidir. Türk diline kimsene bakmaz idi
Türklere hergiz gönül akmaz idi
• Eserlerinde Türkçenin ifade gücünü canlı ve güçlü bir
şekilde yansıtmıştır. Türk dahı bilmez idi ol dilleri
• Yaşadığı dönemin dili kadar günlük hayatını ve İnce yolı ol ulu menzilleri
kültürünü de eserlerinde doğru bir şekilde yansıtmaya
çalışmıştır. Bu Garîb-nâme anın geldi dile
Kim bu dil ehli dahı ma‘nî bile
• Anadolu’da Türkçe yazı dilinin tam yerleşmediği bir (…)
dönemde sade bir Türkçe ile yazdığı eserler, şairin
dile hâkimiyetini ve eserlerinde Türkçe kullanma Tâ ki mahrûm kalmaya Türkler dakı
kararlılığını göstermektedir.
Türk dilinde anlayalar ol Hak’ı
• Türkçeye özel bir önem vermiş ve bir dil bilincine sahip (Garibnâme)
olduğunu eserlerinde açıkça ortaya koymuştur.
• Âşık Paşa’nın en tanınan eseri Garibnâme, 10.613 beyitlik yapısı ile Anadolu’da Türkçe telif
edilmiş en hacimli eserlerden biridir.
• Garibnâme, telif olması bakımından da dikkate değerdir. XIII-XIV. yüzyıllarda genellikle
Farsçadan yapılan tercümeler öne çıkmaktadır. Âşık Paşa’nın Farsçadan bir eser tercüme etmek
yerine Türkçe özgün bir eser yazması hem edebiyat hem dil tarihi açısından önem taşımaktadır.

46 Türkçeyi Etkili Kullananlar