Page 49 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

Etkinlik

1. Âşık Paşa’nın Garibnâme isimli eserinden alıntılanan aşağıdaki beyitleri okuyunuz.
Beyitlerin özelliklerini tabloda verilen ifadelerden uygun olanların karşısına tik atarak (√)
işaretleyiniz. İşaretlemenizin gerekçesini sözlü olarak açıklayınız.

İlla câhilden sakıngıl sözüni Dil, Anlatım ve İçerik Özellikleri Tablosu
Söyleyüp hor eyleme kendüzüni
Açık, akıcı ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır.
Kendüzin bilendür ol Hakk’ı bilen Arapça, Farsça tamlamalar yoğun olarak
Kendüye gelendür ol Hakk’ı bulan kullanılmıştır.
Eydeyüm bir hoş mesel senden sana Dilin sözü aktarma ve iletişim sağlamadaki
Yâdigâr olsun bu söz benden sana önemine dikkat çekilmiştir.

Ne dilüm var hâlümi ‘arz itmege Atasözü ve kalıp sözlere yer verilen hikemî bir
Ne gücüm var başum alup gitmege üslup kullanılmıştır.

Kendü vasfın girü oldur eytdüren Konuşma dilinin imkânlarından faydalanan
Güldür âhir bülbüli nutka süren sohbet havasında bir anlatım tercih edilmiştir.
Türkçenin, yazı dili olabilecek ifade gücü ve
Ma’nîyi bir dilde sanman siz hemân inceliklere sahip olduğu gösterilmiştir.
Cümle diller anı söyler bîgümân
Dil ve anlatım özelliklerinde dönemin estetik
Nitekim hikmetde söz gelmiş durur kabullerine öncelik verilmiştir.
Pîşrevlerden bize kalmış durur
Arapça, Farsça sözcükler halk diline yerleştiği
Dür sadefde didiler âhûda nâf kadar ve ölçülü kullanılmıştır.
Gönül erenlerdedür câhilde lâf
Türk dili ve kültürünün üstünlüğünün gösterilmesi

Ömrümi sarf eyledüm ben bunlara için epik bir anlatım tercih edilmiştir.
Gelmedi bunlar benümle bu yola Anlatma gücünde dillerin eşit olduğu gösterilmiştir.
(…)
Ben buları yâr sanurdum kanı yâr Arapça ve Farsça sözcükler kullanılmayıp
Her biri bir nesne kıldı ihtiyâr yalnızca Türkçe sözcüklere yer verilmiştir.
Egledi bunlar beni yıldan yıla Hikmet ve manalara Türkçede de ulaşılabileceği ve
Nâzenîn ‘ömrüm bular virdi yile Türkçenin anlatım gücü gösterilmek istenmiştir.

2. Âşık Paşa’nın Garibnâme’yi Türkçe yazmasının nedenini aşağıdaki beyitlerden hareketle
açıklayınız.

Bu kitâb anun içün geldi dile ..............................................................................................
Kim bu dil ehli dakı ma’nî bile ..............................................................................................
(…)
Türk dilinde ya’ni ma’nî bulalar ..............................................................................................
Türk ü Tâcik cümle yoldaş olalar ..............................................................................................

Yol içinde birbirini yirmeye ..............................................................................................
Dile bakup ma’nîyi hor görmeye ..............................................................................................

Tâ ki mahrum kalmaya Türkler dakı ..............................................................................................
Türk dilinden anlayalar ol Hak’ı ..............................................................................................
(…)
Kamu dilde ma’nî vardur bilene ..............................................................................................
Kamu yolda hak bulındı bulana ..............................................................................................

Türk Dili ve Edebiyatı 47