Page 104 - SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 12

LİDER VE LİDERLİK KAVRAMLARI, LİDER VE LİDERLİK KAVRAMLARI,
SPORDA ANTRENÖRLÜK MESLEĞİ ÜNİTE 8 ÜNİTE 8 SPORDA ANTRENÖRLÜK MESLEĞİ

Otokratik tip liderler, sporcuların duygularını ve düşüncelerini çok fazla dikkate almadıkları için önemli katkıları olan, kulüpteki görevlerini kendi bireysel çıkarlarının üzerinde tutan, yenilikçi
doyumsuzluk maksimum, takım veya kulübe olan bağlılık minimum düzeydedir. Bu tip liderler sporcular yetiştirmeyi hedeflerler.
daha çok, ellerinde bulundurdukları pozisyonun güçlerine (yasal güç, cezalandırma gücü, ödül- Sporcuları ile güven, saygı ve kişiyi önemseyen sağlıklı ilişkiler geliştirirler. Riskleri göze alır, hata
lendirme gücü) güvenirler. Ayrıca bu tip liderlik anlayışı, liderin davranışlarına daha fazla ağırlık yapmaktan korkmaz ve hataların kendileri için bir gelişim fırsatı olduğu bilincindedirler. Dönü-
verdiği için “patron davranışlı” liderlik tipi olarak da adlandırılmaktadır. şümcü liderlerin dört temel özelliği bulunmaktadır:

ç) Liberal Lider Tipi 1. Değişim ihtiyacını tespit etme
2. Değişimi başlatma ve yeniye geçişi yönetme
Liberal tip liderler, çalışmaları organize etmede çok az talimat verirler ve çok az kural koyarlar.
Oldukça az karar almaya çalışırlar. Disiplin sorunları ile karşılaştıklarında çok gerekli değilse 3. Her bir sporcuyu sürecin içine katarak ilham alacakları şekilde güdüleme
müdahale etmezler. Liderlik sorumluluklarını yerine getirirken kuralcı değil aşırı serbest tavır- 4. Yeni bir vizyon oluşturarak değişimi kurumsallaştırma
lar sergilerler. Elindeki otoriteyi neredeyse hiç kullanmaz, kulübü kendi hâline bırakır ve yalnızca Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, dönüşümcü lidere örnek verilebilir.
mevcut kaynaklar doğrultusunda planlar hazırlarlar. Liderin asıl görevi, sadece kendine yönelti- ANAHTAR BİLGİ
len konulara müdahale etmektir. Konusunda uzman, yüksek tecrübe ve bilgiye sahip kulüplerin
yeni düşünce üretebilmesi için son derece uygun olan bu liderlik tipi, kültür düzeyi düşük, so- Liderler çeşitli kişilik özelliklerine sahiptir. Bütün liderleri başarılı yapacak belirli
rumluluk duygusundan yoksun sporcu ya da kulüpleri yönlendirmede başarısız olabilir. bir özellik yoktur.
Bir liderin yukarıda belirtilen dört tip liderliği keskin bir şekilde sergilemesi mümkün değildir.
Lider, durumun gerekliliğine göre hem demokratik hem liberal hem de otokratik anlayışa bürü- İZLEYELİM PAYLAŞALIM
nebilir. McFarland: USA (2015) filmini izleyiniz. Etkileşimci ve dönüşümcü liderlik tiplerini göz önüne
Liderler ani kararlar verilmesi gerektiği zamanlarda sporcuların karar vermede geciktiklerini ve alarak filmdeki antrenör karakterinin hangi liderlik tipini sergilediğini düşününüz. Konuya
zorlandıklarını fark ederse olası riskleri üstlenerek otokratik tarzda gerekli kararları verebilir. yönelik düşüncelerinizi not alınız, notlarınızı sınıfta paylaşınız.
Ayrıca disiplin sorunu yaşayan kulüplerde, liderlerin otokratik tarzı benimsemeleri de doğal- 8.3. ANTRENÖRLÜK MESLEĞİ
dır. Demokratik tipteki liderler daha çok uzmanlık ve karizmatik özelliklerini ön plana alırken
yönettikleri kulüplerde yetki dağıtımını, paylaşımı ve görev dağılımını teşvik ederler. Sporcular Sporcuları istenen düzeye ulaştırmanın en temel şartlarından biri tüm düzeylerde uygulama
kendilerini pozitif duygular besledikleri kulüplerine karşı sorumlu hissederler. Yine uzman ekibin yaptırabilecek bilgili, becerikli, yetenekli ve iyi eğitilmiş antrenörlere sahip olmaktır. Türkiye’de,
olduğu kulüplerde hem liberal hem demokratik liderlik tipi kullanılabilir. spor dallarına ilişkin antrenörlerin yetiştirilmesinde, spor bilimleri fakülteleri antrenörlük bö-
2. Modern Liderlik Yaklaşımları lümleri ve Spor Genel Müdürlüğüne bağlı federasyonlar etkin rol oynamaktadır.

90’lı yıllardan itibaren liderlik ile ilgili yapılan araştırmalarda klasik ve geleneksel lider davranış Tüm kademelerdeki antrenörlerin kendi branşları ile ilgili şu görevleri yapmaları beklenir;
biçimleri yanında, yeni bir ayrımın yapılmasının zorunlu olduğu sonucuna varılmıştır. Modern • Sporcu yetiştirmek, sporcuların gelişimlerini desteklemek ve müsabakalara katılımlarını
yaklaşımlar olarak ifade edilen iki liderlik tipi aşağıda açıklanmıştır. sağlamak,
a) Etkileşimci (Transaksiyonel) Liderlik Tipi • Sporcu potansiyelini artırmak için okullar, kulüpler ve çevrede araştırma inceleme yapmak,
• Günlük ve yıllık çalışma programları hazırlamak,
Bu liderlik tipinin geleneksel anlamdaki yöneticilikle benzerlikleri söz konusudur. Örneğin bir
kulübün yönetiminde etkileşimci tipte bir lider varsa şampiyonluk hedefine ulaşmak için gerekli • Uluslararası kural ve teknikleri takip etmek,
tüm iş ve işlemleri resmî kurallar doğrultusunda yerine getirecektir. Şampiyonluk hedefine yö- • Spor dalıyla ilgili Türkiye ve dünyada yapılan yayınları takip etmek, eğitim araç gereçleri ile
nelik sporcuların da kendilerini adayabilmeleri için hedefleri birlikte belirleme gibi onlara yöne- ilgili araştırma yapmak ve bunları temin etmek,
lik bireysel çalışmalara daha az yer verecektir. Sporcunun kendini kulübe ait hissetmesi ya da • Spor dalıyla ilgili düzenlenen kurs, seminer ve diğer eğitim faaliyetlerine ilgili federasyonun
kulübüyle duygusal bağ kurması etkileşimci tipteki liderin önceliği değildir. Bu tipteki lider için onayı doğrultusunda katılmak,
belirlenen hedefler birer görevdir ve bu görevler yerine getirilmelidir. • Yetenekli sporcuların performanslarını artırmak için özel eğitim programları hazırlamak
b) Dönüşümcü (Transformasyonel) Liderlik Tipi veya daha üst kademe antrenörlük belgesine sahip antrenörlerle bu konuda koordinasyon
ve iş birliği yapmak,
Dönüşümcü (Transformasyonel) liderler, günümüz yöneticileri arasında “O gerçek bir lider.”
diye anılan insanlardır. Dönüşümcü tip liderler sporcularını, tüm yetenek ve becerilerini ortaya • Sporcuların periyodik olarak fiziksel ve psikolojik kontrollerinin yapılmasını sağlamak,
çıkarma, kendilerine olan güvenlerini artırma ve normalde beklenenden daha iyi performans • Elit veya millî takım sporcularının günlük, aylık ve yıllık antrenman programlarını, beslenme
sergileme hedefi ile güdülerler. Bağımsız, eleştirel düşünebilen ve böylece bağlı oldukları kulübe programlarını hazırlamak, sağlık ve performans durumlarının işlendiği dosyaları tutmak,
• Başka kurum ve takımlardaki antrenörlerle koordinasyon ve iş birliği içinde bulunmak.

SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 101 102 SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ