Page 49 - Biyoloji - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı
P. 49
23 BİYOLOJİ 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
2. Bakteriler ikiye bölünerek eşeysiz ürerler. Normal şartlar altında tür içinde çeşitliliğin son derece az
olması gerekir. Fakat bakterilerde tür içi çeşitlilik fazladır. Örneğin zamanla antibiyotiklere dayanık-
lı hale gelebilmektedir. Bakteriler bu tür içi çeşitliliği nasıl arttırmış olabilir?
Yönerge Aşağıda eşeyli üremenin özellikleri ile ilgili bir metin verilmiştir. Metinden yararlanarak soruları
cevaplayınız.
ÇİÇEKLERİN YAPISI
3. Sadık öğretmen eşeyli üreme konusunu anlatırken öğrencilerinin konuyla ilgili ön bilgisini ölçmek Belgesel “Ç çekler n yapısı”bölümü le başlıyordu. Ç çeklere ne kadar üstün körü baktığımı o zaman
için sınıfa “Eşeyli ve eşeysiz üremenin ne gibi farklılıkları vardır?’’ şeklinde bir soru yöneltmiştir. anladım. Ben bütün ç çekler n yapılarının aynı olduğunu zanned yordum. Öyle değ lm ş. Belgeselde ç çekler
Öğrencilerin çoğundan “Eşeyli üremede iki ata canlı vardır.’’ cevabını alınca tahtaya aşağıdaki şekli tam ç çek, d ş ç çek ve erkek ç çek olmak üzere üçe ayrılıyor ve ç çekler n yapısı şek lde g b göster l yordu
çizmiştir. (Görsel 1.) İç nde sadece d ş organ bulunan ç çeklere d ş ç çek, sadece erkek organ bulunan ç çeklere erkek
ç çek, hem d ş hem erkek organ bulunduran ç çeklere de tam ç çek den yordu. D ş ve erkek ç çekler de eks k
ç çek olarak adlandırılıyormuş.
n
2n
Eks k Ç çek Eks k Ç çek Tam Ç çek
n (D Ç çek) (Erkek Ç çek)
Görsel 1: Ç çekler n yapısı
ÇİÇEKLERİN DE EVİ VARDIR
Daha sonra öğrencilerine bazı salyangoz türlerinin hermafrodit olduğunu, yani hem erkek hem Ben daha şaşkınlığımı üzer mden atamadan ekranda b r yazı daha bel rm şt , “Ç çekler n de evler vardır”.
dişi üreme organına sahip olduklarını anlatmıştır. Erkek ve d ş ç çekler aynı b tk üzer nde bulunursa o b tk tek evc kl , ayrı b tk ler üzer nde bulunursa k
Yukarıda verilen örnekte görüldüğü gibi, salyangozlar tek başına üreyebildiği halde bu üremenin evc kl olarak tanımlanıyordu (Görsel 2).Tek evc kl b tk ler, k evc kl b tk lere göre daha kolay üreyeb l yor-
eşeyli üreme sayılmasının nedenini belirtiniz. muş. Erkek ve d ş ç çekler aynı b tk üzer nde olduğu ç n tozlaşma olayı daha çabuk gerçekleş yormuş; fakat
genler aynı b tk n n ç çekler nden geld ğ ç n genet k çes tl l k, k evc kl b tk lere göre daha az oluyormuş.
4. Bal arılarında görülen partenogenez bir eşeysiz üreme çeşididir. Bazı salyangozlarda görülen her-
mafroditlik gibi tek bir atadan yeni yavru oluşmaktadır. Hermafroditlik eşeyli üreme olarak kabul Görsel 2: Tek evc kl b tk İk evc kl b tk
edildiği halde neden partenogenez eşeysiz üreme olarak kabul ediliyor? ÜREMEK STRATEJİ İ İDİR
Belgeselde hayvanlarda eşeyl üreme olayı da anlatılıyordu. Bu belgesel sayes nde hayvanların üreyeb lmek
ç n ne tür stratej ler gel şt rd kler n gördüm. Belgeselde d ş alabalık suyun der n kısımlarında kuyruğu le
der n b r çukur açıyor ve buraya b r seferde b n n üzer nde yumurta bırakıyordu. D ş alabalığın arkasın-
dan gelen erkek alabalık se spermler n yumurtaların üzer ne bırakıyor ve döllenme su çer s nde gerçekle-
ş yordu. İç döllenme gösteren hayvanların ş b raz daha zordu. Bu hayvanların önce kend ler ne b r eş
bulması ardından da kur yaparak onu ç leşmeye kna etmes gerek yordu.
5. Bitkilerde hermafroditlik görülebilir mi? cevabınızı gerekçesiyle birlikte açıklayınız.
GENETİK ÇE İTLİLİK KOLAY OLU MUYOR
Belgesel b tt ğ nde eşeyl üremek ne zor şm ş ded m ç mden. Mayoz bölünme le gametler n (üreme
hücreler n n) oluşması, sonra gametler n b rleşmes çok yavaş lerleyen uzunca b r süreç. Bas t canlılar-
da, örneğ n bakter lerde üremek ne kolaydı k ye bölünerek kısa b r zamanda b nlerce b rb r n n kopyası
bakter oluşuyordu.
48
Hazırlayan: Gökhan DARGIÇ
