Page 99 - Biyoloji - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı
P. 99
48 BİYOLOJİ 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
1. Yönerge Aşağıdaki metin ve görselden yararlanarak 4. soruyu cevaplayınız.
Ayılar geniş bölgelerde yayılım gösterirler. Çiftçilerin ürettikleri bal ve meyveleri de yerler. Ama ayılar
sadece zararlı canlılar değildir. Doğada yedikleri meyvelerin çekirdeklerini dışkılarıyla çok uzaklara
taşırlar. Ayılar ayrıca doğada buldukları leşleri de yerler. Böylece doğada bir temizlik yaparlar. Do- 1. Yönerge Aşağıdaki metni ve görselleri inceleyiniz.
muzlar; bitki köklerinden sebze, meyve, sürüngen ve böceklere kadar neredeyse hepsini yer. Mıntıka
temizliğine bunlar da katılırlar. Filler, günün büyük bir bölümünü beslenmeyle geçirirler. Yaklaşık Karasal bir ekosistemde çoğunluğunu bitkilerin oluşturduğu üreticilerin güneş enerjisini organik bileşik-
200-250 kg ot yada ince ağaç dalları yiyebilir. 200 litreye kadar su içebilirler. Tavşan ve antilop da ot- ler içinde depolanmış hâldeki kimyasal enerjiye dönüştürmesine brüt (toplam) birincil üretim (GPP)
2
larla beslenirler. Aslanlar ve kaplanlar büyük uğraşlarla otçul canlıları avlayarak beslenirler. Timsahlar denir. Metrekare başına üretilen enerji (kJ/m ) olarak ölçülür. Üreticiler canlı kalmak, büyümek ve üre-
ise balıklar, kuşlar ve su içmeye gelen memelilerle beslenirler. mek için dokularında depo ettikleri bu kimyasal enerjinin bir kısmını kendi solunum faaliyetlerinde
Doğada böyle bir düzen var. İnsanların nasıl beslendiğini zaten biliyorsunuz. kullanır. Net birincil üretim (NPP) ise üreticilerin fotosentezle ürettiği ve daha sonra dokularında depo
ettiği kimyasal enerjiden solunum ile harcadığı enerjiyi çıkarınca elde kalan toplam enerjidir. Diğer bir
deyişle birim zamanda birim alan başına ekosisteme eklenen bitki biyokütlesi olarak ifade edilebilir. Net
birincil üretimi ölçmek önemlidir çünkü ekosistemdeki tüketicilerin kullanabileceği mevcut potansiyel
enerji veya ekosisteme ne kadar biyokütle desteği sağlandığı gösterilir. Genel olarak net birincil üretken-
lik değeri ne kadar yüksek ise ekosisteme giren biyokütle o kadar fazladır. Ekosistemlerde ikincil üretim
de üreticiden tüketiciye doğru her beslenme basamağında (trofik düzeyde) üretilen biyokütle miktarıdır.
B r öncek basamaktan
aktarılan enerj
100
Isı olarak Çürükçüller ç n
enerj kaybı 65 TROFİK DÜZEY 10 enerj kaybı
25
B r sonrak basamağa
aktarılacak enerj
Şekil 1: Trofik düzeyler arasında aktarılan enerji
Bir ekosistemde her bir trofik düzeyden diğer trofik düzeylere aktarılan enerji, yukarıdaki şekilde görül-
düğü gibi o düzeye giren enerjiden daha azdır.
G. Tyler Miller ve Scott E. Spoolman, Enviromental Science, (15. Baskı) (Kitabın 48-50. sayfalarından çevrilmiş ve düzenlenmiştir.)
B tk üzer ne dü en
güne ı ığı
2
7.000.000 kJ/m /yıl
Not: ek l üzer ndek sayılar
(kJ/m /yıl) B tk ler tarafından
2
enerj y tems l ed yor. soğrulan ı ık
1.700.000
4. Yukarıdaki metinden yararlanarak aşağıdaki görselde sıralanan holozoik canlıları etçil, otçul ve hem Üreticiler
87.400
etçil hem otçul olarak nasıl gruplandırırsınız? 50.450
a
a) Otçullar 7.800 Birincil Tüketici
Metabol k akt v teden kaynaklanan ısı 90 c
b) Etçiller 1.600 4.600 22.950
c) Hem etçiller hem otçullar 1.330 İkincil Tüketici b Atık
ç) Otçul, etçil ve hem etçil hem otçul canlıların bağırsak uzunluklarını karşılaştırınız. Cevabınız için
en az üç tane gerekçe sununuz. 55 Üçüncül Tüketici 19.300
ç
19.200 Ayrıştırıcılar
Şekil 2: Bir ekosistemdeki enerji akışını gösteren örnek diyagram
98
Hazırlayan: Ayhan AKDAĞ
