Page 122 - COĞRAFYA 10. SINIF BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü COĞRAFYA 10

CEVAP ANAHTARLARI

Etkinlik No.: 7 Etkinlik No.: 9
1. Yönerge Yönerge
1. 1. Yükselmenin nedeni: Kara üzerindeki aşınma ağırlık azaltır,
Kayaç İsmi Oluşum Tipi
yan basınçların etkisiyle yükselme meydana gelir ve deniz
A) Tüf Magmatik yüzey kayacı çekilir.
B) Kömür Organik tortul kayaç Çökmenin nedeni: Aşınan topraklar farklı bir alanda birike-
rek kara üzerinde ağırlık yapar ve kara çökerek deniz tarafın-
C) Mermer Başkalaşım kayacı dan işgal edilir.
Ç) Bazalt Magmatik yüzey kayacı 2. A Noktası: Toroslar
B Noktası: Kuzey Anadolu Dağları.
D) Gnays Başkalaşım kayacı
3. Sıkışıp yükselen İç Anadolu’da yer kabuğu parçalanmış, vol-
E) Kalker Kimyasal tortul kayaç
kanik çıkışlar oluşmuş ve yer yer çöküntü alanları meydana
F) Granit Magmatik derinlik kayacı gelmiştir.
G) Kuvarsit Başkalaşım kayacı
Etkinlik No.: 10
Ğ) Konglomera (çakıl taşı) Fiziksel tortul kayaç
Yönerge
H) Sünger taşı Magmatik yüzey kayacı
1. Levha hareketleri sonucu sıkışan Anadolu Levhası'nda sert
kütleler kırılarak fay hatlarını oluşturur. Fay hatlarının olduğu
2. Magmatik kayacın soğuma hızı ile kristalli yapısının iri ya da alanlarda da depremler meydana gelir.
ince olması arasında doğru orantı vardır. Soğuma yavaş ger-
çekleştiğinde magmatik kayaçların kristalleri iri taneli (örnek 2. Levha sınırları, fay hatları ve volkanik çıkışların bulunduğu
granit), soğuma hızlı gerçekleştiğinde ise kayaçların kristalleri alanlar arasında benzerlik vardır. Yer kabuğu altındaki magma,
ince taneli (örnek bazalt) olur. levha hareketlerinin etkisiyle oluşan kırık hatlar boyunca yeryü-
züne çıkarak volkanik arazileri ve volkan konilerini oluşturur.
3. a) Dış kuvvetlerin aşındırma, taşıma ve biriktirme faaliyetleri 3. Avrasya Levhası kuzey doğuya, Afrika Levhası ise güney doğuya
sonucu oluşur. doğru hareket ederek Anadolu Levhası’nı sıkıştırmıştır. Bunun
b) Tabakalı yapıdadırlar. sonucunda kuzeyde Kuzey Anadolu Dağları ve Güneyde Toroslar
doğu-batı doğrultusunda uzanmıştır. Sıkıştırmanın artması ve
c) İçlerinde fosil bulunur. Arabistan Levhası’nın güneyden devam eden hareketiyle Doğu
Anadolu Dağları yükselmiştir.
4. Başkalaşım kayaçları, magmatik ve tortul kayaçların yüksek
sıcaklık ve basınç altında mineral ve yapısal özelliklerinin de- Etkinlik No.: 11
ğişmesiyle oluşur. Kalkerin mermere, kum taşının da kuvarsite
dönüşmesi bu duruma örnek verilebilir. Yönerge
1.
5. İnsanoğlu kayaçları özelliklerine göre kap kacak yapımı, süs
eşyası yapımı, av ve savaş aleti yapımı, kale, sur ve mesken ya-
pımının yanı sıra sanayide ham madde ihtiyacının karşılanması
ve enerji elde edilmesi gibi birçok alanda kullanmaktadır. Örne-
ğin günümüzde kömür enerji üretiminde, mermer inşaatlarda;
kuvarsit de seramik, kimya, boya ve plastik sanayilerinde kul- 3
lanılmaktadır. 2 Akarsular Dalga ve Akıntılar

Etkinlik No.: 8
1. Yönerge

1. Peribacasının oluşumunda tüf, bazalt, andezit ve dasit kayaç- 4 1
ları, badlands (kırgıbayır) oluşumunda tüf kayacı, traverten Buzullar Rüzgârlar
oluşumunda da kalker kayacı etkili olmuştur. Peribacası ve 2. Dış kuvvet ve süreçlerin etkisi, iklim ve topoğrafya gibi koşul-
kırgıbayır oluşumunda kayaçların direnç farklılığı, traver- ların da etkisiyle bölgeden bölgeye göre değişiklik gösterebilir.
tenlerin farklı renkte olmasında ise kalsiyum bikarbonatın Örneğin genellikle yağışlı bölgelerde akarsular, kıyılarda dalga
içinde bulunduğu suyun fiziko-kimyasal özellikleri etkilidir.
ve akıntılar, kurak ve yarı kurak bölgelerde rüzgârlar, karstik
bölgelerde yer altı suları, yüksek enlemler ile dağlık bölgelerde
2. Tüf, bazalt, andezit, dasit gibi magmatik yüzey kayaçlarının ise buzullar daha etkilidir.
bulunduğu alanlarda tüf platosu, lav seti gölü, volkan konisi, 3. Dış kuvvetler; yeryüzünün aşınma, taşıma ve birikim faaliyet-
krater, kaldera, maar gibi yeryüzü şekilleri; kimyasal tortul leriyle şekillenmesinde etkin rol oynar. Bu süreçte yüksek ve
kayaç olan kalkerin bulunduğu alanlarda ise obruk, mağara, engebeli kesimler aşınarak buralardan çıkan malzemeler alçak
polye, sarkıt, dikit, sütün gibi yeryüzü şekilleri oluşabilmek- ve düz alanlara taşınır. Aşınan ve taşınan malzemelerin birik-
tedir.
tiği alanlarda çeşitli yeryüzü şekilleri meydana gelir.

121