Page 117 - Felsefe - 10 | Beceri Temelli

52
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
FELSEFE 10
3. Ünite: Felsefenin Temel Konuları ve Problemleri Kazanım: 10.3.4. Ahlak felsefesinin konusunu ve problemlerini açıklar.
Alan Becerileri: Akıl Yürütme, Sorgulama, İfade ve Yazma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi ÖĞRETMEN

Etkinlik İsmi ETİK İKİLEM 25 dk.
Etkinliğin Amacı Pragmatik ahlak anlayışını inceleyebilme. Bireysel
Gerekli Materyaller: Etkileşimli tahta
Yönerge
Öğrencilere aşağıdaki metni okutunuz ve metne yönelik soruları cevaplamalarını sağlayınız.
Felsefede etik tartışmalara açıklık getirilmesi için sık sık düşünce deneyleri tasarlanır. Etik ikilemler
olarak da bilinen bu tasarımlardan genel olarak olay örgüsü içinde iki seçenekten birinin zorunlu
olarak seçilmesi istenir. Olayın içindeki başka olasılıklar göz ardı edilir ve böylesi bir olay gerçekleşecek
olursa ne yapılması gerektiği üzerinde durulur. Çatışan görüşler arasında hangisinin üstün olabilece-
ği gösterilmeye çalışılır. Buradaki üstünlük görüşü pratik sorunlara getirdiği çözümlerinin geçerliliği
üzerinedir. Dolayısıyla etik ikilemler gerçek hayata yol gösterici olması bakımından önemlidir. Hangi
davranışın “iyi” hangisinin “kötü” olduğuna karar vermemize yardımcı olur. Nitekim davranışlara dö-
nüşen kararlarımızın sonucunda gurur verici başarılar yaşayabilir veya telafisi olmayan hatalar nede-
niyle derin pişmanlıklar duyabiliriz.
Felsefede etik ikilemler arasında olan Philippa Foot’un 1967 yılında geliştirdiği versiyonuyla “Tramvay
Sorunu”, hem ahlaki davranışın açıklanması hem de başka ikilemlerin geliştirilmesi ve pratik hayata
çözüm önerileri sunulması bakımından dikkat çekicidir. İkilem genel olarak şöyledir:
Yandaki şekilde de görüldüğü gibi bir tramvay raylara bağlanmış
beş kişinin üstüne doğru gitmektedir. Bir yoldan bir yola geçilme-
sine yarayan makas kolunun yanındasınız. Kola dokunduğunuzda
tramvay öteki yola geçecek. Tam o sırada o yolda raylara bağlanmış
bir kişinin olduğunu fark ettiniz. Bir seçimde bulunmak zorundası-
nız. Ya hiçbir şey yapamayacaksınız ve tramvay beş kişiyi öldürecek
ya da makas koluna dokunacaksınız, tramvay öteki yola sapacak
ve bir kişiyi öldürecek. Ne yapardınız? Diğer bir deyişle etik olarak
yapılması gereken doğru davranış hangisidir?
a. Tramvay sorunu hangi ahlak görüşünü desteklemek için tasarlanmış olabilir? Görüşünüzü gerçek
hayatta yaşanabilecek bir olay üzerinden açıklayınız.

Öğretmene Not
Öğrencilere niyete ve sonuca bakan ahlak anlayışlarını kısaca hatırlatınız.

b. Makas kolunun yanında bulunan kişinin beş kişi yerine bir kişiyi tercih ettiğini ve o kişiyle de arasında
düşmanlık olduğunu düşünelim. Bu koşullarda yapmış olduğu seçimin etik olup olmadığını değerlen-
diriniz.

Öğretmene Not
Öğrencilere başka bir ihtimalin olmadığını hatırlatınız.
c. Pragmatik anlayışlardan utilitarizme göre çoğunluğun faydasına olan daha iyidir. Onlara göre tramvay
sorununda iyi olan davranış makas koluna dokunmaktır. Bir davranış hakkında onun doğurduğu sonuç-
lar üzerinden ahlaki yargıya varmanın olumlu ve olumsuz yanlarının neler olabileceğini değerlendiriniz.
Öğretmene Not
Öğrencilerin daha derin düşünebilmelerini sağlamak amacıyla “Gelecek daha belli değilken olayların
sonuçları bilinebilir mi?” sorusunu yöneltiniz.
ç. Etik bir ikilem oluşturunuz.

115