Page 118 - Felsefe - 10 | Beceri Temelli

52 FELSEFE 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

“ETİK İKİLEM”
ETKİNLİĞİ
ÖĞRENCİ ÇALIŞMA KÂĞIDI

1. Aşağıdaki metni okuyunuz ve metinden hareketle soruları cevaplayınız.

Felsefede etik tartışmalara açıklık getirilmesi için sık sık düşünce deneyleri tasarlanır. Etik ikilemler
olarak da bilinen bu tasarımlardan genel olarak olay örgüsü içinde iki seçenekten birinin zorunlu
olarak seçilmesi istenir. Olayın içindeki başka olasılıklar göz ardı edilir ve böylesi bir olay gerçekleşecek
olursa ne yapılması gerektiği üzerinde durulur. Çatışan görüşler arasında hangisinin üstün olabilece-
ği gösterilmeye çalışılır. Buradaki üstünlük görüşü pratik sorunlara getirdiği çözümlerinin geçerliliği
üzerinedir. Dolayısıyla etik ikilemler gerçek hayata yol gösterici olması bakımından önemlidir. Hangi
davranışın “iyi” hangisinin “kötü” olduğuna karar vermemize yardımcı olur. Nitekim davranışlara dö-
nüşen kararlarımızın sonucunda gurur verici başarılar yaşayabilir veya telafisi olmayan hatalar nede-
niyle derin pişmanlıklar duyabiliriz.
Felsefede etik ikilemler arasında olan Philippa Foot’un 1967 yılında geliştirdiği versiyonuyla “Tramvay
Sorunu”, hem ahlaki davranışın açıklanması hem de başka ikilemlerin geliştirilmesi ve pratik hayata
çözüm önerileri sunulması bakımından dikkat çekicidir. İkilem genel olarak şöyledir:
Yandaki şekilde de görüldüğü gibi bir tramvay raylara bağlanmış
beş kişinin üstüne doğru gitmektedir. Bir yoldan bir yola geçilme-
sine yarayan makas kolunun yanındasınız. Kola dokunduğunuzda
tramvay öteki yola geçecek. Tam o sırada o yolda raylara bağlanmış
bir kişinin olduğunu fark ettiniz. Bir seçimde bulunmak zorundası-
nız. Ya hiçbir şey yapamayacaksınız ve tramvay beş kişiyi öldürecek
ya da makas koluna dokunacaksınız, tramvay öteki yola sapacak
ve bir kişiyi öldürecek. Ne yapardınız? Diğer bir deyişle etik olarak
yapılması gereken doğru davranış hangisidir?
a. Tramvay sorunu hangi ahlak görüşünü desteklemek için tasarlanmış olabilir? Görüşünüzü gerçek
hayatta yaşanabilecek bir olay üzerinden açıklayınız.

b. Makas kolunun yanında bulunan kişinin beş kişi yerine bir kişiyi tercih ettiğini ve o kişiyle de arasında
düşmanlık olduğunu düşünelim. Bu koşullarda yapmış olduğu seçimin etik olup olmadığını değerlen-
diriniz.

c. Pragmatik anlayışlardan utilitarizme göre çoğunluğun faydasına olan daha iyidir. Onlara göre tramvay
sorununda iyi olan davranış makas koluna dokunmaktır. Bir davranış hakkında onun doğurduğu sonuç-
lar üzerinden ahlaki yargıya varmanın olumlu ve olumsuz yanlarının neler olabileceğini değerlendiriniz.

ç. Etik bir ikilem oluşturunuz.

116
Hazırlayan: Sarper Serkan AVCI