Page 162 - Felsefe - 10 | Beceri Temelli

70 FELSEFE 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

“AHLAK VE İYİ NİYET”
ETKİNLİĞİ
ÖĞRENCİ ÇALIŞMA KÂĞIDI

1. Aşağıdaki metni okuyup ilgili soruları cevaplayınız.

Kant’ın ahlak teorisi, insanın özgür olduğu ve ahlaki kanaatlerine dış güçlerin etkisiyle değil iç muhakeme ile
ulaştığı inancından doğar. Kant; sonuç olarak ahlakı, ahlaki bakımdan nötr olduğunu düşündüğü yaşadığımız,
çevremizdeki dünyadan bağımsız bir şey olarak görüyordu. O hâlde herhangi bir ilkeyi ahlaki kılan nedir? Sa-
vunduğumuz böylesi ilkeleri birbirinden ayıran bir şey varsa o nedir? Tereddütsüz bir biçimde “iyi” dediğimiz
şey nedir? Kant’a göre bunun yanıtı tek iyinin iyi niyet olduğu biçimindedir. İyi niyete başkalarıyla girdiğimiz
ilişkilerde belli bir biçimde davranmaya karar verdiğimizde güdülerimize ve niyetimize bakarak karar verilebi-
lir. Davranışlarımızın kendi başına “iyi” olup olmadığını söylemek, bu davranışın bu biçimde ne kadar güdü-
lendiğine karar vermeden mümkün değildir. Rastgele bir gözlemcinin hatta muhatabının gözünde övgüye layık
görünen eylemler, bu norma göre değerlendirildiğinde pekâlâ mahkûm edilmeyi hak eden bir eylem olabilir.
Bu biçimde bir arkadaşım bana bir yemek ısmarlamış olabilir ve takdir edilmesi gereken bir şekilde cömert
davranmış görünebilir ama bu davranışının öncesinde alaycı bir ifade ile “Sanırım hayır demeyeceksin!” demiş-
se aslında yaptığı fazladan harcamayla beni küçültmüştür. Bu sözleri sarf etmemiş bile olsa eğer onun insanlara
ancak karşılığında bir şey beklendiğinde bir şeyler ısmarlandığı biliniyorsa görünüşte cömertliği buhar olup
uçmuştur.
O zaman ahlaki bir davranışın iyi olup olmadığı sonuçlara bakılarak değerlendirilemez. Başka bir ifadeyle
söylersek amaç, aracı haklı çıkaramaz. Herkese kendi başına mutlak bir amaç olarak saygı gösterilmelidir ve
bir insanı yalnızca belli bazı dışsal maksatların aracı olarak kullanmak onun bir insan olarak sahip olduğu
onurun çiğnenmesidir. Bundan dolayı insanların ne biçim altında olursa olsun sömürülmesi, özerk varlıklar
olarak tanınmaması reddedilmelidir. İnsanlardan kendi tatminlerimiz için yararlanmak, onları bir makinenin
cıvatalarından öte varlıklar olarak görmemek ve onların özgür kişiler olmalarına izin vermemektir. Hatta insani
öncelikler listesinde insanların hayatta evvelden beri büyük değer verdikleri sağlık, servet ya da zekâ gibi birçok
niteliği alt sıralara düşürmüştür. Bütün bunlar ahlaki hiyerarşide iyi niyetin altında yer alırlar. Ancak ve ancak
iyi niyet, zıtlaşmanın ve karşıtlığın üstesinden gelebilir. İyi niyet, dünyayı fethedebilir.”
R. Billington, “Felsefeyi Yaşamak (Ahlak Düşüncesine Giriş)” adlı eserinden alıntılanmıştır.

a. Metinde hangi felsefi kavramlar geçmektedir? Anlamını bilmediğiniz kavramların anlamlarını
çevrim içi kaynaklardan, sözlükten veya kitabınızdan faydalanarak öğreniniz.

b. Metinde hangi felsefi problemler yer almaktadır?

c. Metne göre davranışların ahlaki olarak iyi olduğuna nasıl karar verilir?

ç. Düşünürün “İyi niyet, dünyayı fethedebilir!” görüşüne katılıyor musunuz? Gerekçelerinizi temel-
lendirerek açıklayınız.

160
Hazırlayan: Cuma CEYLAN