Page 115 - Kimya - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

KİMYA 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI

2. Norilsk şehrindeki hava kirliliği ve oluşan asit yağmurları insan- 2. NaCl, yemeklerde kullanılan tuzdur. Tüm tuzlar yemeklerde kul-
larda akciğer kanseri, bronşit, nefes darlığı gibi solunum yolu lanılamaz.
hastalıkları ile birlikte deri, göz ve kan ile ilgili çeşitli rahatsızlık- 3 NH3 + HCl  NH4Cl
lara neden olur. Bu nedenle ortalama insan ömrü kısalır. 2NaOH + H2CO3  Na2CO3 + 2H2O
3. Göllere ve akarsulara düşen asit yağmurları, sudaki asit denge- NaOH + HCl  NaCl + H2O
sini bozmaktadır. Örneğin pH değeri 5’in altına düştüğü zaman Ca(OH)2 + H2CO  CaCO3 + 2H2O
3
balıklar ölmeye başlar. Ayrıca mercanların kireçtaşından oluşan KOH + HNO3  KNO3 + H2O
iskeletleri asidik sularda çözünür. Bu nedenle biyolojik çeşitlilik 4 NH4Cl = asidik tuz
azalır. Na2CO3 = bazik tuz
4. Asit yağmuru toprağın kimyasal yapısını ve biyolojik koşullarını NaCl = nötr tuz
etkilemektedir. Toprağın yapısında bulunan kalsiyum, magnez- CaCO3 = bazik tuz
yum gibi elementleri yıkayarak taban suyuna taşımakta, toprağın KNO3 = nötr tuz
zayıflamasına ve zirai verimin düşmesine neden olmaktadır.
5. Evlerde daha az elektrik kullanmak, otomobiller yerine toplu Etkinlik No.: 45
taşıma araçlarını tercih etmek, binalara ısı yalıtımı yapmak, fab-
rika bacalarında uygun filtreler takmak, enerji verimliliği yüksek 1. Yönerge
cihazlar kullanmak, fosil yakıt tüketimini azaltıp yenilenebilir 1. Su polar, kirde bulunan yağlar ise apolar özelliktedir. Sabunun
enerji kaynaklarının kullanımını yaygınlaştırmak gibi önlemler hidrofobik (kiri seven) kısmı apolar yapıdaki kire tutunur.
asit yağmurlarını en aza indirgeyecektir.
Sabunun hidrofilik (suyu seven) kısmı ise polar yapıdaki suya
tutunur. Bu şekilde su-yağ molekülleri arasında bir tür bağlantı
Etkinlik No.: 41 oluşur. Bu yapının dış kısmı aynı elektriksel yükle yüklü olduğu
için kiri iter. Bu yapıyla birlikte yağ içeren kir kolloidal hâlde
1. Yönerge dağılır ve kir çıkmış olur. Sabun molekülleri virüsleri de kirleri
1. Asit ve bazlar tepkimeye gireceği için aynı rafa konulmaz. Asit temizlediği gibi çevreleyebilir ve deriden uzaklaştırabilir.
ve bazlar metallerle de tepkimeye girdiği için metal raflarda Ayrıca virüslerin zar tabakasında yer alan lipileri de bozarak
saklanmaz. Asit ve bazlarla çalışırken eldiven, gözlük gibi parçalayabilir.
koruyucu malzemeler kullanılır. Asitlerin üzerine su eklenmez, 2. Hindistan cevizi yağından sodyum laurat elde etmek için
suyun üzerine asit eklenir. Asitler su ile karıştığında ısı açığa sodyum hidroksit kullanılır. Reaksiyonun modelleme aşaması
çıkar, açığa çıkan bu ısı suyu buharlaştırır. Su buharı kabı terk öğrencilere bırakılmıştır.
ederken bir miktar asidin sıçramasına neden olur. 3. Alkollü el dezenfektanları, sudan daha az polar olduğu için
2. Temizlik maddeleri, özellikle çamaşır suyu ve tuz ruhu, virüslerin yapısını bozup onları parçalayabilse de eldeki yağlı
kesinlikle karıştırılmamalıdır. Temizlik maddeleri su ile iyice kirleri temizleyemez. Kirin yüzeyine tutunmuş virüsleri yok
seyreltilmeden gidere dökülmemelidir aksi takdirde tesisat ve edebilmesine karşın apolar yapıdaki yağlı kirin içinde yer alan
giderlere zarar verir. Giderden doğaya karışan bu maddeler yer virüsler elimizin yüzeyinde tutunmaya devam eder.
altı ve yer üstü suları ile toprağın pH düzeyini değiştirir. Bu
durum tüm canlılar için tehlike oluşturur. Daha az miktarda ve 2. Yönerge
daha zararsız temizlik maddeleri kullanılmalıdır. 1. Sert sularda Ca ve Mg iyonları bulunur. Sabun molekülleri
2+
2+
3. Çamaşır suyu ile tuz ruhu karıştırıldığında aktif klor gazı açığa bu iyonlarla sabun taşı adı verilen çökeleği oluşturur. Bu çöke-
çıkar. Oldukça zararlı olan bu gaz solunum yolunda bulunan lek; kumaş ve deri yüzeylere yapışarak kumaşın sertleşmesine,
nemle birleştiğinde aside dönüşür ve solunum sistemine zarar renginin solmasına, derinin hava almamasına neden olur. Sert
verir. sularda sabunun köpürmesi zordur. Deney sonucunda elde
4. Bazlar da tahriş edicidir. Asit olan kireç çözücü üzerine NH 3 edilen sabunlar; verilen su örneklerinin, çökelti oluşumunun ve
gibi bir baz eklenirse kireç çözücü nötrleşir ama bu sırada ısı köpük miktarının karşılaştırılmasıyla sertlik derecesi bakımın-
açığa çıkar. Ciltte oluşan tahribat daha da artar. Bu nedenle asidi dan yorumlanabilir.
nötrleştirmek için baz kullanmak uygun değildir. 2. Sabun: Bitkisel veya hayvansal yağlardan elde edilir. Doğaldır,
5. Kireç çözücü kuvvetli bir asittir. Çaydanlığın yapıldığı metalle insana sağlığına zararı yoktur. Su kirliliği yaratmaz. Çevreye za-
tepkimeye girerek delinmesine neden olabilir. Ayrıca iyi rarı yoktur. Kolay parçalanabilen bir yapıya sahiptir. Temizleme
temizlenmezse insan sağlığı için de tehlike oluşturur. Sirke, gücünü zamanla yitirir.
limon tuzu gibi daha zayıf ancak zararsız asitlerle de aynı sonuç Sert sularda bulunan metal iyonlarıyla çökelek oluşturur. Ku-
alınabilir. maşlara zarar verir.
6. Öğrenciler araştırma sonuçlarını paylaşırlar. Deterjan: İnsan vücudunu olumsuz etkiler. Su kirliliğine sebep
olur. Çevre kirliliği yaratır. Kolay bozunmaz. Sert sulardaki
2. Yönerge iyonlardan az etkilenir. Kıyafetleri fazla yıpratmaz.
1. Öğrenciler çalışmalarını paylaşırlar. Poster hazırlama aşaması öğrencilere bırakılmıştır.

Etkinlik No.: 46
Etkinlik No.: 42
Cevap öğrenciye bırakılmıştır. 1. Yönerge
1. Bebek bezlerinde kullanılan polimer sodyum poliakrilattır.
Etkinlik No.: 43
2. Bu madde su ile karıştırıldığında bardaktaki suyu çekmiştir. Bu
1. Öğrencilerin, araştırdıkları tuzları kıyaslayarak bu tuzların oda polimerin yapısında sodyum (Na ) ve karboksilat (COO ) iyon-
+
-
koşullarında katı hâlde bulundukları, erime noktalarının yüksek ları vardır. Suyun oksijen atomuyla etkileşime giren Na iyonları
+
olduğu, saf oldukları, iyonik bağlı bileşikler oldukları gibi özel- suda çözünerek polimer ağına geçer.
liklere ulaşmaları beklenmektedir.
114