Page 17 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 5

1.ÜNİTE > Giriş Kazanım A.4.2: Metnin türünün ortaya çıkışı ve tarihsel dönemle ilişkisini belirler.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Edebiyat ve Kimlik 25 dk.
Amacı Edebî eserlerin ortaya çıkışı ile toplum ve kültür arasındaki etkileşimi kavrayabilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metin düzenlenmiştir.)

Edebiyat ve Kimlik
(…)

Uzun geçmişi de hesaba katıldığında, edebiyat, sadece düşünce ve duyguların, haz verecek bir üslup
ve biçimde dile getirilmesi ile sınırlandırılabilir mi? Yoksa edebiyat böylesi bir niteliğe dayanması-
nın yanında daha başka niteliklerle de temayüz eder mi? Gerek edebiyatçıların gerekse okurların
edebiyata yaklaşımı, edebiyatla geliştirdikleri iletişim boyutu ve sonuçlarına bakıldığında edebiyatın
yalnızca estetik nitelikleriyle değil diğer nitelikleriyle de öne çıkan bir alan olduğunu göstermektedir.
Edebiyat kendisi ile iletişime geçen kitleye belli duygu ve düşünce yapısı kazandırmaya çalışır ve
muhataplarını etkiler. Tüm toplumsal kurum ve yapılar gibi geçmişi anlamak, bugünü korumak ve
kavramak, geleceğe yön vermek için hikâyeleri deneyimlere dönüştüren, bu anlamda bir düzen kur-
maya girişen bir düzenek ve kurum olarak edebiyat, anlattığı hikâyelerle insanların düşüncelerini,
hayat tarzlarını doğrudan etkilemektedir.
Edebiyat, bir toplumun/halkın kimlik edinme sürecinin en önemli yapı taşlarından biridir. Judanis’e
(Yudanis) göre, bir ‘ulusun günlüğü’ olan edebiyatın kimlik ve kültürün oluşumunda kurucu öge
olarak varlığı dikkatleri çeker. Bir milletin yaşantısının tüm boyutları edebiyatta yer alır. Geçmişiyle
kurduğu iletişimden geleceğe ilişkin beklentilerine ve bugün nasıl bir hayat tecrübesi ortaya koydu-
ğuna kadar bir millet, edebiyatta kendini görür, edebiyatta kendini izler. Çünkü edebiyat, bir günlük
olması yönüyle milletin yaşantısını an an izleyen bir projektör olur. Bu yönüyle edebiyat ulusun kim-
liğinin aynası olarak hizmet verir ve onun hikâyesini anlatır. Örneğin, roman hem bir biyografi hem
de bir toplumun yaşadığı tüm olayların kaydedildiği bir günlük, yani sosyal kronik olarak ait olduğu
ulusun kimlik oluşumuna katkıda bulunmaktadır. Roman için söylenen şey, diğer edebiyat türleri
için de söylenebilir. Bütünüyle edebiyatın toplumun düşünüşünde ve yaşantısında derin etkiler bı-
raktığını, anlatısı ile yeni hayatların oluşmasına imkân tanıdığını belirtebiliriz. Böylece, modern dö-
nemde ulusun ve kimliğin oluşturulma sürecinde bir kurum haline gelen edebiyat, bu hâliyle büyük
bir işlev üstlenmiş olmaktadır. Edebiyat, ulusun ve yurttaşların hayat ve tavırlarının temsil edildiği
anlatılar toplamı olup kimlik ve bilincin ana yatağını temsil etmektedir. Millî edebiyat ile millî kimlik
arasındaki koşutluk da bu diyalogun ve oluşan etkinin gerçek önemini göstermeye yetmektedir.
Edebiyat belli bir arka plan ve kültürel zemin üzerinde oluşan bir anlatı sistemidir. İçinde geliştiği
toplumsal şartlar ve kültürel zemin edebiyatı etkilemekte, edebî anlatının yön bulmasında belirleyici
olmaktadır. Bunun yanında edebiyat da geliştiği toplumsal yapıyı etkilemekte ve onu biçimlendir-
mektedir. Dolayısıyla edebiyat ile toplumsal yapı arasında yadsınamayacak bağlantılar, alışverişler
bulunmaktadır. Bu anlamda edebiyat kişisel ve toplumsal var oluşu daha anlaşılır ve daha kabul
edilebilir bir hâle getirmekte, insan ve toplum sorunlarının çözümü için önemli roller üstlenmekte-
dir. Doğrudan insani ve toplumsal deneyimlere gözünü çeviren edebiyatçı, verili durumdan hareket
ederek o hâli aşmaya, o hâli başka türlü anlatmaya girişmektedir. Hiçbir zaman içinde yer aldığı sos-
yal ortamın dışında olamayan yazar, ister istemez sosyolojik gerçeklikten esinlenmekte ve eserini o
şekilde kaleme almaktadır. Bu durum ise edebiyatın doğrudan bir arka plan ve kültürel zeminde var
olduğunu göstermektedir.
Edebiyat ile kimlik arasındaki ilişki, edebiyatın bir yaşam tarzı önerdiğini dikkatlere sunmaktadır.
Edebiyat bir kimlik önerip yaşam tarzlarını biçimlendirmekte ve böylece hayata şekil vermektedir.

15