Page 259 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 126

4. ÜNİTE > Destan/Efsane Kazanım A.2.1: Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını tespit eder.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Yeni Bir Kelime Yeni Bir Dünya 30 dk.

Amacı Kelime dağarcığını genişleterek yeni hayaller kurabilmek. Bireysel
Gerekli Materyaller: TDK Türkçe Sözlük, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinden hareketle soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Çaydaçıra
Eski zamanlarda, köyün birinde ileri gelenlerden biri, oğlunu evlendirir. Düğün başlar. Yemekler ikram
edilir, çalgılar çalınır eğlenilir. Her şey çok güzel bir şekilde gider. Düğünün son gününde çayın kena-
rındaki eğlence ay ışığının altında devam ederken gökteki Ay’a bir şeyler olur. O zamanlar Ay tutulması
nedir bilinmez. Yöre insanları da böyle durumları hayra yormaz. Ay’ın kararması yürekleri de Ay gibi
tutup karartır. Uğur ve umut beklerken birbiri için atan yürekler duracak olur. Gözyaşları çayın suyuna
karışır gelin ile damadın. Tedirginlik kaplar her yeri.
Bu durumu kimseyi üzmeden gidermek ve insanları sakinleştirmek isteyen Pembe Hatun, hemen oyun
alanına çıkar. Gençlere “Köyde ne kadar çıra varsa toplayın!” diye seslenir ve çabucak çıralar getirilir,
kalaylı bakır ikram tabaklarına yerleştirilir. Bu kez de çıra dolu tabaklar misafirlere ikram edilir. Pembe
Hatun çıraları elleriyle, gönülleri de tatlı diliyle bir güzel ateşler, iki tabağı da kendisi alır. Başlar oyna-
maya damadın annesi.
Arka arkaya yürürler. Halay oluşturulur Pembe Ana’nın arkasında. Zifiri karanlıkta her yer aydınlanır,
çıraların ışığı misafirlerin gölgeleriyle buluşup suya da yansır. Bir güzel görüntü oluşur ki dillere des-
tan. Davulcu da misafirlerin yürüyüşlerine uygun ritimlerde vurur davula.
“Konsun şamdanlara mum, olsun ergenler sıra
İnsin davula tokmak, başlasın çaydaçıra”
Zurnayı çalan ondan geri kalır mı bir üfler ki gönüller şenlenir. Davetliler de coştukça coşar. Düğüne
düşen gölge, çıraların ışığıyla aydınlanır. Tedirginlik, yerini yeniden neşeye ve mutluluğa bırakır.
Bu umut ve mutluluktan çaydaçıra oyununun ve melodisinin ortaya çıktığı söylenir.

https://elazig.ktb.gov.tr/TR-58522/efsaneler.html

Kelime Dağarcığı
çıra: Çam vb. reçineli ağaçların yağlı ve çabuk yanmaya elverişli bölümü. Bu bölümden küçük küçük kesilerek hazırlanmış,
tutuşturma ve aydınlatma işlerinde kullanılan parça. Halk ağzında: Lamba. hatun: Kadın, bayan, hanım, eş, zevce. Yüksek
makamdaki kadınlara ve hakan eşlerine verilen unvan.

1. a) Metinde geçen ikram edilir, zifiri karanlık, dillere destan, hayra yormaz sözcük gruplarının yer
aldığı bölümlere metnin akışına uygun -kendi bulduğunuz- yeni sözcük grupları yerleştiriniz.

257