Page 91 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 42

2. ÜNİTE > Hikâye Kazanım A.2.1: Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını tespit eder.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi

Etkinlik İsmi Metnin Gücü Kelimelerde Saklı 25 dk.
Amacı Metindeki kelimelerin anlamının kullanıldığı bağlama göre değişebileceğini ve metnin içeriğine göre Bireysel
kelimelerin de farklılaşabileceğini kavrayabilmek.

Yönerge Metni okuyunuz. Aşağıdaki soruları okuduğunuz metin çerçevesinde cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Altın Ordu
Atlar kişner, kağnılar gıcırdar. Oklar, kargılar şakırdar. Yiğitler, delikanlılar bağırır. Öküzler böğürür.
Köpekler havlar… Kar yağar, rüzgâr savurur; tipi etrafı sarmış, göz gözü görmez… Koşan, düşen,
bağrışan, gülüşen; kadın, erkek, genç, ihtiyar birbirine girmiş. Telaş, çığlık yeri göğü çınlatıyor.

Ordu, ordu; cihan, cihan insan kümeleri yekdiğerini itip kakıyor; birbirine girip çıkıyordu. Gök kub-
besi yaratılalı böyle bir kargaşalık, böyle bir mahşer görülmemişti.

Gel! Git! Dur! Tut! As! Kes! Bak! Yak! Yık! Sür! gibi bir heceli sert, korkunç, kat’î emirler havada gür-
lüyor:

Her kafilenin önünde iri inekler, öküzler; yüklü kısraklar, taylar; sevimli kuzular, köpekler: Onların
arkasında kızlar, çocuklar; daha sonra yanlarında yayları, bellerinde okları, ellerinde kamçıları kısa
boylu, hırçın, çevik atlarına binmiş yiğitler terkilerine kadınlarını, gönüldaşlarını almışlar seğirtip,
haykırıyorlardı… Bu hengâmenin karşısında uçmasını şaşıran karları herc ü merç ediyorlar, uzak-
larda uçuşan, kaçışan, seğirten iri kuşları, beyaz ayıları, aç kurtları ürkütüyorlardı.

Başında samur kalpağı, sırtında kurt postundan gocuğu, elinde parlayan altın kargısı olduğu hâlde
iri, gürbüz bir ata binmiş, iri gürbüz pala bıyıklı bir suvarinin birdenbire görünüşü bütün bu karı-
şıklıkları, bu kargaşalıkları, bu çığlıkları, bu harıltıları birden susturdu: İnsanlar susar, atlar susar,
rüzgârlar susar, dünya susardı!. Ve onun bir tek “dur!” diye gürlemesi bütün bu akan, köpüren canlı
denizi dimdik durdururdu: İnsanlar durur, atlar durur, rüzgârlar durur, dünya dururdu!. O zaman
tekmil dudaklarda korkunç ve mukaddes iki kelime titrerdi: Ay Han!..
Bu bir tufan, bir kıyamet, bir mahşerdi. Ta Tibet çöllerinden, Kara Hıtay vadilerinden, Karakurum
bozkırlarından, Kıpçak deştlerinden akın akın toplanan bu adam tufanı dalgalana dalgalana ilerli-
yordu. Rast geldiği engelleri kırıp eziyordu.
(…)
Ahmet Hikmet MÜFTÜOĞLU
Kelime Dağarcığı:
yekdiğerini: Bir diğeri, ötekisi. seğirtmek: Sıçrayarak yakın bir yere doğru koşmak. herc ü merç: Altüst, darmadağınık.
gocuk: Tek parça hayvan postundan yapılmış ceket.

1. a) Metinden alınan Gök kubbesi yaratılalı böyle bir kargaşalık, böyle bir mahşer görülmemişti. cüm-
lesinde altı çizili kelime hangi anlamda kullanılmıştır?

89