Page 93 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 43

2. ÜNİTE > Hikâye Kazanım A.2.1: Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını tespit eder.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi

Etkinlik İsmi Dede Korkut’tan Günümüze Kelimelerin Yolculuğu 25 dk.
Amacı Anlamı bilinmeyen kelime ve kelime gruplarının anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin ede- Bireysel
bilmek, bu kelime ve kelime gruplarının sözlük anlamlarına ulaşabilmek, metinde yer alan kelimelerde
yaşanan ses değişikliklerini fark edebilmek.
Gerekli Materyaller: TDK Türkçe Sözlük, Deyimler Sözlüğü

Yönerge Metni okuyunuz. Aşağıdaki soruları okuduğunuz metin çerçevesinde cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Basat Depegözi Öldürdügi Boyı Beyân Eder
(…)

Zaman-ıla Oğuz gene yaylaya göçdi. Çoban gene bu bınara geldi. Gene koyun ürkdi. Çoban ilerü
vardı, gördi kim bir bağanak yatur, yaldır yaldır yaldurur. Perî kızı geldi, eydür: «Çoban, emane-
tün gel al! Amma Oğuzun başına zeval getürdün» dedi. Çoban bu bağanağı göricek ibret aldı. Gerü
döndi, sapan taşına tutdı. Urdukça böyüdi. Çoban bağanağı kodı, kaçdı. Koyun ardına düşdi. Meğer
ol dem Bayındır Hân begler-ile seyrana binmişler idi. Bu bınarun üzerine geldiler, gördiler kim bir
ibret nesne yatur. Çevre aldılar, indi bir yiğit bunı depdi. Depdükçe böyidi. Birkaç yiğit dahi indiler,
depdiler. Depdiklerince böyüdi. Aruz Koca dahi inüp depdi. Mahmuzı tokındı, bu bağanak yarıldı.
İçinden bir oğlan çıkdı, gevdesi adam, depesinde bir gözi var. Aruz aldı bu oğlanı eteğine sardı, eydür:
«Hânum, munı mana verün. Oğlum Basat-ıla besleyeyin» dedi. Bayındır Hân: «Senün olsun» dedi.
(…)

«Süd-ile besleyelüm» dediler. Günde bir kazan süd yetmez idi. Beslediler, böyidi gezer oldı. Oğlan-
cuklar-ıla oynar oldı. Oğlancuklarun kiminün burnın kimünün kulağın yemeğe başladı. Velhasıl,
ordı bunun ucından katı incindiler, aciz kaldılar. Aruz’a şikâyet edüp ağlaşdılar. Aruz Depegözi dögdi,
sögdi, yasak eyledi. Eslemedi. Ahir evinden kovdı.
Depegöz’ün perî anası gelüp oglının parmağına bir yüzük geçürdi: «Oğul, sana ok batmasun, tenüni
kılıç kesmesün» dedi. Depegöz Oğuz’dan çıkdı, bir yüce dağa vardı, yol kesdi, adam aldı, böyük
harami oldı. Üzerine birkaç adam gönderdiler. Ok atdılar, batmadı. Kılıç urdılar, kesmedi.

Dede Korkut Hikâyeleri
(Haz. Mustafa S. Kaçalin)

Kelime Dağarcığı:
bağanak: Doğum vakti gelmeden hayvanın karnından çıkarılan yavru. bınar: Pınar. eslemek: Dinlemek, kabul etmek.
katı: Çok, aşırı. urmak: Vurmak. yaldır yaldır yaldurmak: Parıl parıl parlamak.

1. Metinde geçen altı çizili kelimelerin anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Bu
kelimelerin anlamını TDK Türkçe Sözlük’ten bulunuz.
Kelime Tahminî Anlam Sözlük Anlamı
ahir
han
harami
mahmuz
seyran
velhasıl
zeval

91