Page 20 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11 7

1. ÜNİTE > İnsan Fizyolojisi Kazanım 11.1.1.2. Endokrin bezleri ve bu bezlerin salgıladıkları hormonları açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi
Etkinlik İsmi KORKUNCA NELER OLUYOR? 20 dk.

Amacı Böbrek üstü bezinin yapısı, hormonları ve hormonların etkilerini açıklayabilme. Bireysel

1. Yönerge Böbrek üstü bezlerinin salgıladığı hormonlar ve insan vücudundaki etkileri ile ilgili aşağıda verilen
metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Gece tenha bir yolda yürürken anlam veremediğiniz sesler duymuşsunuzdur. Kalp atışınız ve
soluk alıp verme hızınız artar. Kaslarınız gerilir. Beyniniz daha hızlı çalışmaya başlar. Algılanan
tehlikeye karşı verilen bu hızlı yanıtlar, "dövüş ya da kaç" tepkisi diye adlandırılır.
Vücudumuzda böbreklerimizin üzerinde adrenal bez ya da bilindik adıyla böbrek üstü bezi bu-
lunur. Her adrenal bez; adrenal medulla (iç kısım) ve adrenal korteksten (dış kısım) oluşur. Bu
kısımların hücreleri ve salgıladıkları hormonlar farklı olmasına rağmen hepsi vücudun iç den-
gesinin korunmasını sağlar.
Adrenal medulla, sinirsel verilere tepki verir. Strese karşı adrenalin ve noradrenalini salgılar.
Bu iki hormon strese karşı ani ve kısa süreli tepki gösterir. Bu hormonların ana aktivitesi, enerji
kaynaklarını hızla vücudun kullanacağı hâle getirmektir. Her iki hormon da karaciğer ve kas-
lardaki glikojen yıkımını hızlandırır. Hem karaciğerden glikoz hem de yağ hücrelerinden yağ
asitlerinin salgılanmasını artırır. Salınan glikoz ve yağ asitleri, vücut hücreleri tarafından yakıt
olarak kullanılır. Bu hormonlar kalp atım hızını ve hacmini artırırken akciğerlerdeki bronşları
genişleterek vücuda daha fazla oksijen girmesini sağlar. Deriye, sindirim organlarına ve böbrek-
lere giden kan miktarı azaltılır. Kalbe, beyne ve iskelelet kaslarına giden kan miktarı arttırılır.
Adrenal korteks, hormonal uyarılara tepki verir. Kortizol; aldosteron ve eşey hormonu salgılar.
Kortizol, proteinlerden glikoz üretilmesini sağlar. Uzun süreli stres durumunda kortizol sal-
gılanması artar. Kortizol proteinleri karbonhidrata çevirdiğinden savunma proteini olan anti-
korların miktarında azalma olur. Kişinin bağışıklık sistemi zayıflar. Böbrek üstü bezinden al-
dosteron ve eşey hormonları da salgılanır. Aldosteron vücudun su ve mineral homeostasisinde
etkilidir. Eşey hormonları ise ikincil eşey karakterlerin düzenlenmesinde görev alır.

Görsel: Böbrek üstü bezleri ve böbrekler

17