Page 125 - FELSEFE 11 BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FELSEFE 11

CEVAP ANAHTARI
ideal bir dünyada var olacağı tasarlanan bir devlet ve toplum 36. Etkinlik
düzeni tasarlamıştır. Toplumdaki dengesizliğin ve mutsuzluğun
kaynağını özel mülkiyet olarak gören More, düşlediği ideal dev- 1. Yönerge
lette özel mülkiyeti ve parayı yasaklar. More’un düşlediği ada 1. 15-17. yy. bilimsel ve felsefi gelişmelerini dört ana başlık altın-
devleti, elli dört kentten oluşur. da toplayabiliriz: hümanizm, bilimsel yöntem, kartezyen felsefe
2. Yönerge ve hukuk felsefesi. Hümanizm, 2-15. yy. felsefesinin dogmatik
anlayışından uzaklaşarak aklı ön plana çıkaran, insanı ve evreni
Din, ahlâk ve görgü kuralları ile örf ve âdet (gelenek-görenek). yeniden yorumlama çabasıdır. Hümanizme dair ilk çalışmalar
Toplumsal düzen emir ve yasaklardan oluşan çeşitli davranış Platon Akademisi’nde görülmüştür. Platon’un eserleri çevrile-
normları ile sağlanmasından zorluklarla karşılaşılabilir. Yazılı rek bütün Avrupa’ya yayılmıştır. 15-17. yüzyılın en büyük ba-
olmayan kurallardır. Toplumsal yaşayış çerçevesinde oluşurlar. şarısı bilim alanında olmuştur. Rönesans düşüncesi ile gözlem,
3. Yönerge deney ve hesaplanabilir bilimsel çalışmalara yönelim olmuştur.
Kartezyen felsefe, Descartes felsefesi olarak bilinir. Descartes,
Orta Çağ’da devletin ve egemenliğin kaynağı Tanrı iken Yeni bilimsel bilgiye olan güvenden yola çıkarak bilgide şüphe duyu-
Çağ düşünürleri devletin ve egemenliğin kaynağını devleti, ege- lamayacak bir temel arar. 15-17. yy. devlet ve hukuk felsefesin-
menliği ve toplumu kuran toplumun kendisi olarak ortaya ko- de ulus kimlik bilinci, yönetim şekli, doğal hukuk ve egemenlik
yarlar. Orta Çağ’da kilise devletin üstündeydi. Kilise Tanrı’nın, gibi konularda görüşler öne çıkmıştır.
devlet ise insanın meydana getirdiği kurumdu. Rönesans’ta top-
luluklar, ulus bilincini kazanmaya başlayınca kilisenin kendini 2. Yönerge
herkesten, her şeyden üstün gören Tanrı yüzünden kiliseye kar-
şı ayaklandılar. Bu gelişme Orta Çağ devletinin birlikli yapısını 1. 18 ve 19. yy. felsefesi, bireysel ve toplumsal olarak Batı’da ay-
yıkıp yerine ulus devletinin çokluğunu koymuştur. Rönesans’ta dınlanmanın yaşandığı dönem olmuştur. Bu dönem düşünür-
reform hareketleri devlet ve hukuk üzerine düşüncelerin artma- leri aklı ön planda tutarak toplumu aydınlatmaya çalışmıştır.
Fransız İhtilali ve Sanayi Devrimi ile geleneksel düşünceye
sını sağlamıştır. Machiavelli ve Hobbes’un devlet ve hukuk üze-
rinde önemli görüşleri olmuştur. Machiavelli iktidar kavramını karşı akıl özgürleştirilmeye çalışılmıştır. 18. yüzyılda bilginin
Tanrı’dan alıp insana vermiştir. Kendisinden önce meşruiyetin kaynağı konusunda aklın aydınlattığı doğru bilgiler aranmıştır.
kaynağı dinsel iken kendisi bu kaynağı Tanrı’dan almıştır. An- Bilgi üzerine yapılan tartışmalar felsefenin iki ana akımı olan
cak şu var ki Machiavelli bu iktidarın kaynağını topluma, halka rasyonalizm ve empirizm üzerinden temellendirilmiştir. Birey
ve devlet üzerine görüşler daha sistemli hâle getirilmiş, güçler
vb. vermemiştir. Bu da onu ilk modernden ziyade moderniz-
min sıfır noktası yapar. Yani Tanrı’dan alır meşruiyetin kayna- ayrılığı ilkesi savunulmuştur. Devlet biçimleri tanımlanmıştır.
ğını ancak topluma vermediği için tam anlamıyla da modern 2. Hümanizmin etkisiyle sanat ve felsefede yeni ekoller doğmuş,
sayılamaz. Onun iktidarı sadece vardır ve meşruiyetinin kayna- bilimde evrene yönelik yeni keşifler yapılmıştır. Sanat alanın-
ğı sadece iktidarın kendisidir. Dolayısıyla iktidarı elinde tutan da yenileşmeyle başlayan 15. yy. bilim ve felsefenin önünün
meşruiyeti de elinde tutar. açıldığı bir dönemdir. Rönesans ve reform hareketleri, 17. yy.
Hobbes’a göre mutlak iktidar, kralın Tanrı’dan aldıkları yetkiye düşünce ortamını hazırlamıştır. Bu dönemde gerçekleşen bilim
değil bireylerin çıkarlarına dayandırılmalıdır.. ve teknikteki gelişmelerle özellikle coğrafi keşifler akıl çağının
oluşmasını sağlamıştır. 15-17. yüzyılda yaşanan tüm bu geliş-
29. Etkinlik meler 18-19. yüzyılda bilim ve sanayinin gelişmesine zemin
hazırlamış ve insanın doğaya bakışı değişerek yeni yaşam kül-
Yönerge
türleri oluşmuştur.
1. Aristoteles’in evren modeli duyuların ona yansıttığı şekildedir.
Evreni ay altı ve ay üstü diye ikiye ayırmıştır. Dünya sabit ve ay 3. Hümanizm, insanı merkeze alan ve aklı ön plana çıkaran bakış
üstü gezegenler iç içe geçmiş kürelere çakılı hâlde bulunuyordu. açısıdır. Bu bakış açısı aydınlanma çağının temelini oluştur-
Bu bölümde döngüsel ve dairesel bir yer değiştirme hareketi muştur. İnsanı ve doğayı sadece akıl temelinde anlamak ay-
vardır. En üstte ise değişimin mümkün olmadığı sabit yıldızlar dınlanmanın amacı olmuştur. Bu dönemde yaşayan aydınlan-
bulunmaktadır. Batlamyus, büyük ölçüde Aristoteles’ten etki- macı filozof Kant, aydınlanmayı insanın kendi suçu nedeniyle
lenmiştir. Yerin döndüğü fikrine “Eğer yer dönseydi üzerindeki düşmüş olduğu ergin olmayış durumundan kurtulma olarak
varlıklar sabit duramaz, düşerlerdi.” diyerek karşı çıkmıştır. tanımlar. İnsanın aklını kendi başına kullanamayışına işaret
2. Bacon, yöntem sorgulaması yaparak tümevarım yöntemini or- ederek “Aklını kullanma cesaretini göster.” demiştir.
taya koymuştur. Bu yöntem gözlem ve deneyime dayalıdır. Ba- 42. Etkinlik
con, bilgi anlayışına eleştiri getirerek uygulamalı bilimsel bilgi
üzerine çalışmıştır. Bilimlerin sınıflandırılması üzerine yenilik- Yönerge
çi çalışmalar yapmıştır. 1. • Hobbes’a göre insan topluluklarının bir arada yaşayabilmesi
3. Bacon’a göre bilimsel bilginin önündeki en büyük engel otorite- tek bir karar vericinin olması ile mümkündür. Mutlak bir güç
yi sorgulamaksızın ona boyun eğmektir. olmadan istediği kadar çok insan bir araya gelsin önünde so-
4. Newton bilimsel yöntemi, daha kapsamlı ve evrende var olan nunda bir karmaşaya sebep olacaktır.
her şeyin nedenlerini açıklamaya yöneliktir. • J. J. Rousseu’ya göre doğal durumundan kopmuş olan insan-
5. Sorgulamaları sınırlandıran skolastik düşünceye karşın ortaya ların bir arada mutlu bir toplum olarak yaşayabilmesi ortak
konmuş tüm bilgileri sorgulayan yeni bir düşünsel bakış açısı iradenin oluşması ile mümkündür.
bu döneme hâkim olmuştur. Bilgiye ulaşmanın yeni yöntemleri
tartışılmış, bu yöntemlerle elde edilen bilimsel bilgiler doğa ya- 44. Etkinlik
salarını yalın bir şekilde kavranılır hâle getirmiştir. Beraberinde 1. Yönerge
bilime olan merak artmış ve bu düşünsel ortam, birçok bilim
dalının doğuşuna ortam hazırlamıştır. Bilimsel gelişmeler filo- 1. Bilginin doğasına ilişkin sorgulamalar çerçevesinde gerçekli-
ğin ne olduğu ve nasıl bilinebileceği ile insanın doğa ve toplum
zofların bilgi, varlık, siyaset ve değer alanında yeni sorgulama-
lar yapmalarına neden olmuştur. İnsanı ve evreni yeniden anla- içindeki konumu konularına yoğunlaşmışlardır.
ma ve anlamlandırma felsefede yeni bakış açılarının doğuşunu
beraberinde getirmiştir.

123