Page 247 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 121

5.ÜNİTE > Sohbet ve Fıkra Kazanım A.4.1: Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını tespit eder.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Kelimelerin Yolculuğu 20 dk.
Amacı Kelime ve kelime gruplarının anlamının bağlamdaki önemini kavrayabilmek. Kelime ve kelime gruplarının Bireysel
çağrışım değerlerini ifade edebilmek.

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Üstat

Bir cemiyette ahlâk ve âdetlerin ne suretle değiştiğini kelimelerin istihalesinde görmeli. “Üstat” keli-
mesinin son senelerde aldığı mâna, bu bakımdan, küçük bir tetkike değer!

Eskiden “üstat”, herkesçe tasdik edilmiş ehliyetlere verilen büyük bir pâyenin ismiydi. Üstat, dâhiden
bir derece aşağıda idi: Üstat Ekrem edebî mertebede Dâhi-i Âzam’ın arkasından gelirdi.

Üstat, ehliyetin son olgunluk merhalesini ifade ettiğinden yaş, baş ve sakal mefhumlarını da içine
alırdı. İhtiyarın saygı gördüğü, sakalın çenede çirkin görünmediği devirlerde, “üstat” kelimesinin de
utanılacak bir mânası olamazdı.
Son senelerde, maddî hayat zevkinin istilâ edici bir şekil almasıyla, üstat kelimesinin de yavaş yavaş
itibardan düştüğü görülür:
Ak saçlı Anatole France (Anatol Frans), bu kelime ile kendisine hitap edilmesine hiç tahammül ede-
mezdi. Anatole France’ın kâtipliğini uzun seneler yapmış olan bir yazarın geçenlerde yayınladığı ha-
tırat kitabında, “üstat” hitabı karşısında, yaşlı ve büyük san’atkârın zarif hiddetini nakleden satırları
okumaya değer.

Bizde bu kelime, şimdi, yarı yarıya küçümseme ve alayı içine alan bir garip şaka lâfzıdır.
(…)
Bu kelimenin macerası, birçok sosyal kıymetlerin etrafımızda nasıl değiştiğini gösterir.

Ahmet Haşim, Üstat

1. Yazar, metinde üstat sözcüğü üzerinde durmuştur. Siz bir kelime hakkında yazı yazacak olsaydınız
seçeceğiniz kelime ne olurdu? Nedenleriyle birlikte yazınız.

2. Okuduğunuz metin 1928 yılında yayımlanan Bize Göre adlı eserden alınmıştır. Sizce, metindeki
hangi kelimeler metnin yazıldığı dönemi yansıtıyor? Niçin?

245