Page 245 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 120

4.ÜNİTE > Makale Kazanım A.4.15: Metinlerden hareketle dil bilgisi çalışması yapar.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Türkçe 25 dk.
Amacı Cümlenin ögelerini gösterebilmek. Ögelerin cümle içindeki yerlerinin cümlenin anlamına etkisini belirleyerek Bireysel
metindeki noktalama işaretlerinin işlevlerini açıklayabilmek.

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Ömer Seyfettin ve Türk Dili
Ömer Seyfettin Türk dilinde devrim yaratan insandır. Bu cümle, okuyuculara aşırı gelebilir. Ancak
dilde sadeleşme hareketini başlatan Ömer Seyfettin’in 28 Ocak 1911 tarihinde Ali Canip’e yazdığı
mektuptaki şu cümleyi hatırlarsak yukarıdaki yargının hiç de aşırı olmadığı anlaşılır. Mektupta şöyle
diyordu Ömer Seyfettin: “Geliniz Canib Bey, edebiyatta, lisanda bir ihtilal vücuda getirelim. Ah, bü-
yük fikir! Say, sebat ister…”
(…)

Atatürk dönemi, dilde de yeni bir dönemin başlangıcı demektir. 1928’de Latin esaslı Türk alfabesi
kabul edilerek büyük bir devrim yapılmış ve sıra dil işlerine gelmiştir. 1932’de kurdurduğu Türk Dil
Kurumu ile Atatürk, bütün kelimelerin Türkçe kökenli olmasını hedef alan özleştirme hareketini
başlatmıştır. Halkın günlük diline girmiş olsa da bir kelime yabancı kökenli ise atılmalı, yerine öz
Türkçesi konulmalıydı. Üç yıl kadar denediği özleştirme hareketini Atatürk, 1935 yılının güz ayla-
rında bıraktı. Aynı tarihlerde ortaya atılan Güneş Dil Teorisi’nin bir amacı da halkın diline girmiş
yabancı kökenli kelimelerin atılmasını önlemekti. Teoriye göre bütün bu kelimeler, zaten Türkçeden
başka dillere geçmişti; dolayısıyla dilden atılmalarına da gerek yoktu.

(…)
Basın yayın organlarında ve yazılı eserlerde bugün kullanılan Türkçe, Ömer Seyfettin ve arkadaşla-
rının “Yeni Lisan” hareketi ile Atatürk döneminde başlayan özleştirme hareketinin sonunda ortaya
çıkan Türkçedir yani bugün kullandığımız yazı dilinde Ömer Seyfettin’in doğrudan etkisi vardır.

Ölümünün 100. yıl dönümü dolayısıyla Ömer Seyfettin hakkında birçok çalışma yapılmıştır. Ülke-
mizde yaşanan salgın felaketine rağmen onun bu kadar çalışmaya konu olması sevindiricidir. Ayrıca
Ömer Seyfettin’in bütün eserleri, hem Türk Dil Kurumu tarafından hem de birçok özel yayınevi
tarafından sürekli olarak basılmaktadır.
Gerek Türk dilinin kullanımı gerek eski değerlerimizin ihmal edilmesi konusunda pek çok yakınma
vardır. Ancak kamuoyunda yavaş da olsa bir uyanış gözlenmektedir. Ömer Seyfettin’e gösterilen ilgi
de bunun tanığıdır.

Ahmet Bican Ercilasun, Ömer Seyfettin ve Türk Dili

Kelime Dağarcığı
say: Çalışma, emek.

1. 1932’de kurdurduğu Türk Dil Kurumu ile Atatürk, bütün kelimelerin Türkçe kökenli olmasını hedef

alan özleştirme hareketini başlatmıştır. cümlesinin ögelerini bulunuz.

243