Page 33 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 14

1. ÜNİTE > Giriş Kazanım A.4.7: Metnin üslup özelliklerini belirler.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Sanatçının Parmak İzi: Üslup 25 dk.

Amacı Metinde yazara/metne özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyebilmek. Bireysel
Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinden hareketle soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Postmodern Roman ve Yeni Gerçeklik Anlayışı
(…)
Postmodern roman, edebiyatın toplumla olan ilişkisinde farklı bir toplumsal söylemin ve farklı bir ger-
çeklik anlayışının ürünüdür. 20. yüzyıl başlarında yaşanan hızlı değişimler (siyasi, toplumsal, kültürel,
bilimsel, teknolojik, vs.) ve bu değişimlerin toplumda –özellikle Batı toplumunda- yarattığı etki ve so-
nuçları yeni bir gerçeklik algısı yaratmıştır. Siyasi anlamda tek kültürcülük politikalarının yerini çok
kültürcülüğün, düşünsel anlamda evrenselci ve ilerlemeci bakış açısının yerini tarihsellik kuramlarının,
fizik bilimlerde Newton fiziğinin yerini görecelik ve belirsizlik kuramlarının ve sosyal bilimlerde poziti-
vist düşünme biçiminin yerini merkezsiz bir düşünme biçiminin aldığı bir gerçeklik anlayışıdır.
Postmodern sanat, bu yeni gerçeklik anlayışının sanattaki ifadesidir. Bu sanat anlayışı, özellikle İkin-
ci Dünya Savaşı sonrası Soğuk Savaş Dönemi’nde şekillenmeye başlar. Bu dönemde karşıt kampların
siyasi yönlendirmeleri, sanatçıların üzerinde bir baskı oluşturmuş ve sanatçının misyonuna gölge dü-
şürmüştür. Örneğin Sovyetler Birliği’nde sanat, parti denetimine girmiş; Amerika’da ve Batı dünyasın-
da ise, sanatçıların Batı kapitalizm ve düzeninden yana bir tavır almaları beklenmiştir. Böyle bir tavır
sergilenemiyorsa da sanatsal misyonun depolitizasyon olması gerektiği düşünülmüştür. Dolayısıyla
1960’larda doğan pop-art’ın dönemin siyasi baskılarının bir sonucu olduğu da söylenebilir. Pop-art,
modernizme yönelik tepkisel bir sanat anlayışıdır ve özellikle modernist sanatın seçkinci karakterine
yönelik bir tepki söz konusudur.
Modernist sanatın seçkinciliğine ve yaratıcılığın özgün olması gerektiği görüşüne karşılık olarak pop-
art, sanatın yaşama yön verme ve kritik etme gibi bir amaç taşımadığına inanır.

Postmodern edebiyat ise Ihab Hassan’a (İhab Hasan) göre yine Batı toplumunda ortaya çıkan değişim-
lerin bir sonucudur. Ona göre, “Yeni ‘anti-edebiyat’ ya da ‘sessizliğin edebiyatı’, ‘Batılı benlik’ ve genel
olarak Batı medeniyetine karşı ‘ani bir duygu değişikliği’yle karakterize olmaktadır.”

Hassan’a göre yeni edebiyat yaşam dünyasındaki değişikliklere bir yanıt olarak doğar. Diğer bir deyişle,
yazın alanındaki biçimsel deneysellik, toplumdaki değişimin bir sonucu olarak kendine kapanan ve
sessizleşen benliğin kurmacadaki karşılığıdır.
(…)
Neslihan Şen Altın, Toplumsal Gerçeklik ve Postmodern Roman

Kelime Dağarcığı:
depolitizasyon: Grup, kurum veya eylemin siyasal niteliğini yitirmesi. Pop-art: Var olan malzeme ve nesneleri kullanarak
tüketim dünyasına göndermede bulunan sanat akımı.

1. TDK Türkçe Sözlük’ünde üslup; “Sanatçının görüş, duyuş, anlayış ve anlatıştaki özelliği veya bir
türün, bir çağın kendine özgü anlatış biçimi, biçem, tarz.” olarak tanımlanmaktadır.

Bu tanıma göre, okuduğunuz metinden hareketle yazarın üslubu hakkında neler söylenebilir?

31