Page 36 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

15 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

Kelime Dağarcığı:
alafranga: Frenklerin töre, âdet ve hayatına uygun, Frenklerle ilgili, Batılıca, alaturka karşıtı. alaturka: Eski Türk gelenek,
görenek, töre ve hayatına uygun, Doğuluca, alafranga karşıtı. arz: Yer, yeryüzü. beynelmilel: Uluslararası. cemiyet: Toplum.
determinizm: Belirlenimcilik, her olayın başka olayların gerekli ve kaçınılmaz bir sonucu olduğunu ileri süren öğreti, gere-
kircilik. elem: Acı, üzüntü, dert, keder. içtimai: Toplumsal. hususi: Özel. ihtilaf: Ayrılık, anlaşmazlık, aykırılık, uyuşmazlık.
iktifa etmek: Yetinmek. mabet: Tapınak. mutlak: Salt. muhayyile: Hayal gücü. müşahhas: Somut. şahsiyet: Kişilik, belirgin
özellik.

1. Balzac, bir romanında: “Şiirin, resmin ve muhayyileye ait tatlı zevklerin büyük ruhlar üzerinde,
aradan zaman geçse bile kaybolmayan hakları vardır.” der. İşte büyük sanat eseri, seneler geçmiş
olsa bile insan üzerinde bu hakkı iddia edebilen eserdir.
Okuduğunuz metinde geçen “hakkı olmak” deyimi, TDK Türkçe Sözlük’ünde “payı, alacağı, hissesi
olmak” olarak açıklanmıştır. Buna göre,
a) Sanat eserinin insanlar üzerinde haklarının olması düşüncesinden ne anlıyorsunuz? Açıklayınız.

b) Sizce bir edebî eserin “okur üzerindeki hakları” okura ne gibi sorumluluklar yüklemektedir?
Düşüncelerinizi belirtiniz.

2. “Aynı kaynağı olan aşk, Fuzuli’de Mecnun’dan, Goethe’de Doktor Faust’tan yükselirken bir ruh başka-
lığı taşımaktadır. Zira birinde inleyen Dicle nehri, öbüründe Elbe sularıdır. Yunus’un güneşi mabedin
içinde doğuran imanı ile Shakespeare’in (Şekspir), arzın her tarafında yayılan ve insanın ruhuna
sisler dolduran şüphesi, aynı kaynak olan insan ruhunun, fakat ayrı karakterli olan cemiyetlerin hu-
susiyetlerini taşır.”
Yazarın, Nurettin Topçu’dan alıntıladığı bu ifadelerden hareketle,
a) Sanatın (insanları) birleştirici gücü ile ilgili neler söylenebilir? Açıklayınız.

b) Edebî metinlerin, millî değerleri yansıtmadaki rolüyle ilgili düşünceleriniz nelerdir? Açıklayınız.

3. Hakikati söylemek lazım gelirse sanat eseri ne kadar ferdî olsa bir sosyal tarafı vardır: “Sanat, sanat-
kâr tarafından hür olarak arandığı için yine sanat içindir. Sanat hakikatte kendisinden başka hiçbir
gaye gütmez. Lakin aynı sanat, onu yapan milletin şahsiyet sahibi ferdinin eseri olduğundan o ferdi
bulunduğu âlem içerisinde çeviren determinizm sebebiyle millî karakterini ister istemez taşır. Sanat-
kâr sanatını yapıyor, o kendiliğinden millî oluyor.”
Yazar, yukarıdaki ifadelerle sanatın amacıyla ilgili asırlardır süregelen bir görüş ayrılığına (Sanat,
sanat için midir, fayda/toplum için midir?) her iki tarafın da kabul edebileceği bir çözüm sunmuş-
tur. Yazarın sanatla ilgili bu yaklaşımını toplumda yaşanan diğer anlaşmazlıklara çözüm bulma
açısından değerlendiriniz.

34
Hazırlayan: Ahmet ASLAN