Page 531 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 262

9. ÜNİTE > Mülakat/Röportaj Kazanım A.4.14: Türün ve dönemin/akımın diğer önemli yazarlarını ve eserlerini sıralar.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Türk Edebiyatında Röportaja Dair 35 dk.
Röportaj türünde eserler vermiş yerli ve yabancı sanatçılar ile türün önemli eserleri hakkında edinilen bilgiler
Amacı Bireysel
üzerinden türe dair yorum yapabilmek.
Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinden hareketle soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)
Türk Edebiyatında “Edebî Röportaj”
(Bu “hayalî” röportaj metni büyük bir çoğunlukla Nuri Sağlam’ın “Türk Edebiyatında Edebî Röportaj”
adlı makalesinden iktibaslar yapılarak oluşturulmuştur.)
Bugün röportaj üzerine bir röportaj yapacağım. Farklı bir tecrübe olacak benim için. Röportajı yapmak
için yazarın evine geldiğimde akşam olmak üzereydi. Yazarımız bizi doğruca çalışma odasına aldı. Her
tarafı kitaplar ile süslenmiş büyükçe bir odaya girdik. Âdeta kitapların içinde kaybolduğumuz odada
yazar ile konuşmaya başladık. Geliş amacımı söyleyince gülümsedi, gözlüklerinin üzerinden imalı bir
şekilde bana bakıp “Hadi sor bakalım!” dedi. Sanki ilk kez bir röportaj yapıyormuş gibi heyecanlandım.
Müsaadenizle sözü edebî röportaja getirmek istiyorum. Edebî röportaj denilince ne anlamamız
gerekir?

Edebî röportaj türü, ilk olarak Fransız edebiyatında karsımıza çıkar. Fransız yazar Jules Huret (Julyö
Her), bu edebiyata mensup sanatkâr ve fikir adamıyla yaptığı 65 röportajı, Enquête sur L’évolution Litté-
raire (Anget sur Levilisyon Literer /Edebî Tekâmül Hakkında Tahkikat) adlı bir kitapta toplayarak 1913
yılında yayımlar. Fakat bu eserin “Ön Söz (Avant-Propos / Evan Pıropo)”ünden öğrendiğimize göre
yazar, söz konusu röportajları 3 Mart-5 Temmuz 1891 tarihleri arasında l’Écho de Paris (Liko dö Paris)
gazetesinde neşretmiştir. Bu bilgiye istinaden, edebî röportajın ilk örneğinin 3 Mart 1891 tarihinde
Fransız edebiyatında ortaya çıktığını söylemek mümkündür.
Peki bizde durum nedir? Bu soruyu bekliyormuşçasına bana baktı. Limonlu çayından bir yudum
aldıktan sonra anlatmaya devam etti:
Batı edebiyatındaki tarihi pek eskiye dayanmayan “edebî röportaj” türünün bizim edebiyatımızdaki ilk
örneğinin doğuşu ise Tanzimat’tan sonra Batı edebiyatından aldığımız roman, tiyatro, hikâye, tenkit,
deneme ve makale gibi edebî türlerden farklılık arz eder. Önce Batı edebiyatında varlığını gösteren ede-
bî röportaj, bu saydığımız nevilerin aksine Türk edebiyatına Batı edebiyatından geçmemiş, tamamıyla
özel bir merak sonucu ortaya çıkmıştır. Çünkü 18 Ocak 1917 tarihinde Türk Yurdu’nda yayımladığı
“Abdülhak Hamid Bey’de Bir Gün” adlı mülakatıyla edebiyatımızda yeni bir çığır açan Ruşen Eşref,
edebî röportaj türünün daha önce Fransa’da doğduğundan habersizdir. Zira yazar, kendisi ile mülakat
yapan Mustafa Baydar’a verdiği cevapta, röportajlarının yarısını yayımladığı zamana kadar Fransa’da
Jules Huret’in meşhur Enquête sur L’évolution Littéraire isimli bir kitap neşretmiş olduğunu bilmediği-
ni, bu kitabın adını Hüseyin Cahid’le gerçekleştirdiği mülakattan sonra Yahya Kemal, Ahmet Hâşim ve
Mehmet Ali Tevfik’ten duyduğunu söylemektedir.
Ruşen Eşref Ünaydın’ın açtığı bu çığırdan başka hangi edebiyatçılarımız yürüdü? Edebiyatımızda
bir röportaj ekolü oluştu diyebilir miyiz?

Öncelikle son sorunuzdan başlayalım. Türk basınında röportaj türü, başlangıçta mülakat özelliği gös-
termiştir. 1950’li yılların sonlarına doğru toplumunun çeşitli sorunları kamuoyuna aktarılırken edebi-
yatçılarımız, röportajdan başarılı bir şekilde faydalanmışlar ve röportaj tekniğini geliştirmişlerdir. Yaşar
Kemal, (Peribacaları gibi) hikâyemsi röportajları ile röportaja farklı bir renk katmıştır. Yazarın duygula-
rına, değerlendirmelerine ve yorumlarına yer verilen bu tür röportajlar edebiyatımızda ilgi görmüştür.
Birinci sorunuza gelince Ruşen Eşref’in (Diyorlar ki) açtığı yolda; Hikmet Feridun Es (Bugün de Diyor-
lar ki), Mustafa Baydar (Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar), Nurullah Ataç (Söyleşiler), Yaşar Nabi Nayır
(Edebiyatçılarımız Konuşuyor) gibi daha ismini sayamadığım nice edebiyatçılarımız yürümüştür. Türk
edebiyatçıları röportaj türünü sevmiştir diyebiliriz.
Son olarak röportajın bugününü sormak isterim. Röportajın bugünü için ne söylersiniz?

Röportaj, gazete ve dergilerin hâlâ en önemli yazı türüdür. Edebiyatçılarımız, gazetecilerimiz haber ko-
valar gibi röportaj kovalamaktadırlar. Günümüzde çok önemli röportajlar yapılmaktadır. Günümüzün

529