Page 55 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 25

1. ÜNİTE > Giriş Kazanım A.4.13: Yazar ve metin arasındaki ilişkiyi değerlendirir.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Toplumda Yanlış Batılılaşma 30 dk.

Amacı Edebî eserlerin yazarın dünya görüşünü ne ölçüde yansıttığını kavrayabilmek. Bireysel
Yönerge Aşağıdaki metinleri okuyunuz. Metinlerden hareketle soruları cevaplayınız.
(Metinler aslına sadık kalınarak alınmıştır.)
I. Metin
Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kadar Türk Kültüründe Gelişmeler
(…)
Aralarında büyük fark olmamakla beraber, o devirde Namık Kemal’in yanına konulabilecek ikinci bü-
yük iman adamı, yeni fikirlerin gayretli savunucusu Ahmet Mithat Efendi’dir (1844-1912). Namık Ke-
mal yeniliğin daha ziyade politik cephesine, hürriyet ve parlamento fikrine önem verdiği hâlde, Ahmet
Mithat Efendi, memlekete Batı’nın ilim, teknik, öğrenme, çalışma ve kazanma ihtirasını getirir. Ahmet
Mithat Efendi’nin eski ile yeni, doğu ile batı arasında almış olduğu tavır son derece ölçülüdür. O da
kendisine göre bir terkip yapar. Ahmet Mithat Efendi, Batı’yı çalışma ve kazanma bakımından değil de
harcama ve eğlenme bakımından taklit eden, parazit, mirasyedi, alafranga tipi ile alay eder. Ona göre
Batı’nın alınacak tarafı ilim, teknik, yaşama sevinci, mesut olma sanatıdır. O, eski Türk-Osmanlı kül-
türünün bilhassa çalışkan ve namuslu basit insanlarında asla vazgeçilmemesi gereken değerler bulur.
Mithat Efendi romanlarında bu görüşünü temsil eden müspet ve menfi tipleri karşılaştırarak okuyu-
cularına yol gösterir. Felatun Bey ile Rakım Efendi romanı, Tanzimat’tan sonra ortaya çıkan gülünç,
alafranga tip ile Ahmet Mithat Efendi’nin kendisini idealize ettiği normal ölçülerle doğu-batı sentezine
ulaşmış yeni Osmanlı tipinin mukayesesine dayanır. Gençlik yıllarında Namık Kemal gibi bir ara hürri-
yet mücadelesine katılan ve sürgün edilen Mithat Efendi, (…) geniş Türk okuyucusuna çağdaş Batı me-
deniyetinin akılcı, faydacı, pratik, munis yönlerini tanıtır. O, bu hayat görüşüne uygun sade, yumuşak,
şakacı, öğretici bir üslup kullanır.
(…)
Mehmet Kaplan, Kültür ve Dil
II. Metin
Felatun Bey ile Rakım Efendi
(…)
Felatun Bey ile Rakım Efendi aynı yaşta ve aynı okullarda eğitim görmüş iki yakın arkadaştır. Rakım
Efendi Küçük yaşta anasız babasız kalmış yoksul bir delikanlıdır. Onu çamaşırcılık yaparak dadısı bü-
yütmüştür.
Felatun Bey’in babası olan Mustafa Meraki Efendi, alafranga hayata düşkün bir adamdır. Alafranga
hayranı olduğu için kendine alafranga bir ev yaptırmış, evine de bakıcı olarak Rum asıllı bir kadın
almıştır. 45 yaşındaki Meraki Bey’in 27 yaşlarında Felatun adlı bir oğlu,15 yaşlarında Mihriban adlı
bir kızı vardır. Mustafa Meraki Efendi çocuklarına iyi bir eğitim vermek yerine onları kılığa kıyafete,
gösterişe alafranga hayata özentili olarak yetiştirmiştir. Nitekim oğlu Felatun Bey de babası gibi Batı
hayranı birisi olup çıkmıştır.
Felatun Bey kendini tıpkı Eflatun gibi çok bilgili olmakla övünen kültürlü biri olarak göstermek iste-
mektedir. Yeni çıkan ilmî eserleri arayıp bulmakta, bu kitapların üzerine adını yazdırarak kütüphanesi-
ne koymaktadır. Fakat o, aldığı bu kitapları hiç okumamıştır.
Felatun Bey’e göre alafranga giyinmek, lüks yaşamak, eğlenceden eğlenceye koşmak en önemli şeyler-
dir. Felatun Bey, Fransızcayı yarım yamalak öğrenmiş ama gördüğü herkese birkaç kelimeden ibaret
Fransızca konuşma özentisi içindedir. Yabancı ülkelerden gelmiş insanlar ile dolaşmaktan zevk almak-
ta, belli bir iş de yapmadan yaşamaktadır. Bütün zamanını yabancı elbiseler satan mağazaları dolaşarak
eş dost ziyaretleri yaparak geçmektedir.
Rakım Efendi ise çalışkan, kendini bilen, vaktini boşa harcamayan bir insandır. İnsanlarla sağlam dost-
luklar kurmakta, eşini dostunu çok iyi seçmektedir. Rakım Efendi de gezip eğlenmeyi (…) bilen biridir.
Ama her şeyi ölçülü tutmakta Fransızca, Arapça ve Farsçayı da ana dili gibi çok iyi bilmektedir. Bu
durum Asmalı Mescit semtinde oturan bir İngiliz ailenin de dikkatini çekmiş, bu evin kızlarına da özel
ders vermektedir Rakım Efendi.
(…)
Ahmet Mithat Efendi, Felatun Bey ile Rakım Efendi

53