Page 254 - Fizik 12 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

FİZİK 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEV
CEVAP ANAHTARLARIAP ANAHTARLARI
Spin Manyetik Kuantum Sayısı (m ): Elektron, çekirdek çev- 3 Balon çocuk tarafından şişirildikçe genişleyecek ve balonun
s
resinde dönerken kendi ekseni etrafında da döner. Elektronun yüzeyindeki noktaların arasındaki uzaklıklar artacaktır. Her-
kendi ekseni etrafındaki dönme hareketine spin hareketi de- hangi bir nokta üzerinde bulunduğu varsayılan ve gözlem-
nir. Spin hareketi, elektrona bir açısal momentum kazandırır. ci olarak kabul edilen bir uğur böceği de başka bir noktaya
Bu durumda dış manyetik alan ile etkileşim, açısal momentu- baktığında bu noktanın kendisinden hızla uzaklaştığını dü-
mun bu dış manyetik alan doğrultusunda ve iki yönde bileşeni şünecektir. İşte bu benzetmeden yola çıkarak uğur böceğini
olacak şekildedir. Bunlardan biri alanla aynı yönlü, diğeri zıt Dünya’daki herhangi bir gözlemci, uzaklaşan noktayı da bir
yönlüdür. Bu durum, elektronun iki zıt yöndeki spin hareke- galaksi olarak düşünebilir ve balon örneğini büyük patma te-
ti yapmasından kaynaklanır. Böylece spin manyetik kuantum orisi ve evrenin genişlemesi ile ilişkilendirebiliriz.
1
sayısı (m ) " 2 değerlerini alabilir. Spin manyetik kuantum 4 Maddenin davranışı nedeniyle evrenin genişlemesinin ya-
s
sayısının sadece iki değer alması bir orbitalde en fazla iki elekt- vaşlaması gerektiğini savunan bilimsel düşünceler, bu öngö-
ronun bulunabileceğini gösterir. rü ile daha farklı anlayış, gözlem ve deneylere sürüklenmiştir.
2 Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılık görülebilir. Büyük patlama, evrenin başlangıcını ve zamanla gelişimini
Muhtemel cevap şöyledir: Türk bilim insanlarının modern açıklayan kozmolojik modeldir. Kozmik fon ışıması, evre-
atom teorisine katkıları azımsanamayacak kadar fazladır. Bu nin büyük ölçekteki yapısı, Hubble Yasası ve evrende hafif
çalışmalar neticesinde ismi geçen Türk bilim insanlarından elementlerin bolluğu da dâhil olmak üzere pek çok fiziksel
bazıları uluslararası ödüller almıştır. Bundan dolayı her bilim olguyu başarıyla açıklar.
dalında olduğu gibi fizik biliminde de Türk bilim insanları- Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders
nın başarılı oldukları söylenebilir. Kitabı, Sayfa: 164-165.
3 Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılık görülebilir.
Muhtemel cevap şöyledir: Nanoteknoloji, süper iletkenlik, Etkinlik No.: 79
elektron mikroskopları, kristal yapılar, nükleer fizik, elektro- 2. Yönerge
nik devre elemanları vb.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılık görülebilir. Muhtemel
Kitabı, Sayfa: 160-162. cevap şöyledir:
Newton, evrenin durağan bir yapıda olduğunu, başlangıcı ve
sonu olmayan sonsuz bir evrende yaşadığımızı ileri sürmüştür.
Etkinlik No.: 78
Evrenin durağan ve başlangıcının sonsuz kabul edilmesine karşı
2. Yönerge bilim insanları, geceleri gökyüzünün karanlık olmasını açıkla-
yamıyorlardı. Bu duruma Olbers paradoksu denmektedir. Buna
1 Büyük patlama teorisi, evrenin genişlediğini ve başlangıcının göre evren sonsuzdan beri var ise gökyüzünde sonsuz sayıda yıl-
nasıl olduğunu teorik olarak açıklamıştır. Buna göre zaman dız bulunmalıydı. Sonsuz sayıdaki yıldızlar, geceleyin gökyüzün-
ilerledikçe evren genişliyorsa zamanı geriye doğru işlettiğimiz- de hiç karanlık nokta bırakmayacak şekilde parlamalı, karanlık
de evrenin büzülmesi gerekir. Yani evren bir önceki gün, bu- oluşmamalıydı. 1800’lü yıllarda dillendirilen bu paradoks, 20.
günden daha küçük bir yapıdadır. Bu durum, zamanda geriye yüzyılda cevaplanmıştır. Evrenin bir başlangıcı olması, yıldız-
doğru gidildiğinde evrenin başlangıçta nokta boyutundaki çok ların sonsuz sayıda olmaması ve genişleyen evrende yıldızların
yoğun bir yapı olduğunu ve daha sonra bu çok yoğun yapı- bize ulaşan ışıklarının kırmızıya kayması, dolayısıyla enerjisinin
nın patlaması ile oluşabileceğini gösterir. Hubble, teleskobu ile azalması karanlık oluşmasına neden olmaktadır.
uzak galaksilerden gelen ışınları incelediğinde galaksilerden
gelen ışığın renk tayfının kırmızıya kaydığını ölçmüştür. Işığın Evrenin oluşumunu açıklamak amacıyla geliştirilen bir başka
renk tayfının kırmızıya kayması, Doppler olayından kaynak- teori de durağan hâl teorisidir. Büyük patlama teorisine karşı
lanmaktadır. Buna göre evrendeki tüm galaksiler birbirinden geliştirilen bu teoriye göre evren sonsuz bir yapıdadır ve baş-
uzaklaşmaktadır. langıcı olamaz. Büyük patlama teorisinin yanlış hesaplamadan
2 Baba oğlundan uzaklaşırken saniyede bir top atmaya devam kaynaklanan bazı sonuçlarına karşı tezler geliştirmiştir. Bilim
ettiğinde bu toplar oğluna bir saniyeden daha uzun süre insanı Fred Hoyle (Fred Hoyl) tarafından ortaya atılan durağan
aralıklarıyla ulaşır. Işık kaynağı gözlemciden uzaklaştığında hâl teorisine göre evrenin yaşı ile bir gök cisminin yaşı arasında
gözlemci tarafında ışık dalgalarının boyu büyür ve algılanan bir çelişki olamazdı. Ancak bir süre sonra Hoyle, bu teorisinden
ışığın rengi elektromanyetik dalga spektrumunda kırmızıya vazgeçmiştir.
yaklaşır. Bu olaya kırmızıya kayma denir. Babanın uzaklaşır-
ken attığı topların oğluna ulaşma süresindeki artış, ışık dalga- Evrenin oluşumunu anlatan diğer bir teori de plazma evren
larında kırmızıya kayma olayına karşılık gelir. Edwin Hubble, modelidir. Hannes Alfven (Hannıs Alfın) tarafından ortaya
galaksilerden gelen ışığı incelemiş ve ışıktaki kayma ile ga- atılmıştır. Bu modele göre evrenin başı ve sonu yoktur, evren
laksilerin Dünya’ya olan uzaklıkları arasındaki ilişkiyi bul- durağandır. Uzay boşluğu, sonsuzdan beri sıcak bir plazma ile
muştur. Hubble Yasası olarak bilinen bu fikre göre galaksiler doludur. Uzay boşluğunda bizim evrenimiz gibi sayısız evrenler
konumumuza oranla bir görünür hıza sahiptirler. Bunlardan bulunabilir. Aradaki uzaklıktan dolayı başka evrenlerin ışığı bize
en yüksek görünür hıza sahip olanlar, en uzak olanlarıdır. ulaşmayabilir. Işığın Doppler olayına plazmanın ışığı soğurması
Sonuç olarak galaksiler arasındaki uzaklık artmakta (evrenin neden olabilir. Plazma evren modeli, büyük patlama teorisinden
genişlemesi) olduğuna göre bunların hepsinin geçmişte bir daha iyi cevaplar oluşturamadığı için bilim insanlarının çok azı
arada olmaları gerektiği düşüncesi ileri sürülmüştür. tarafından savunulmaktadır.

252