Page 260 - Fizik 12 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

FİZİK 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEV
CEVAP ANAHTARLARIAP ANAHTARLARI
3 İyonlaştırıcı olmayan radyasyon çeşitlerinden morötesi ışıkla- 2 Kaynaktan gelen ışınların bir kısmının A aynasından A ay-
1
Y
rına uzun süre ve yüksek dozda maruz kalmak deri yanıkları, nasına yansıtılması sağlanarak özdeş iki ışın elde edilmiş olur.
deri kanseri ve görme kaybı gibi rahatsızlıklara neden olmak- Aynı zamanda A aynasından yansıyarak gelen ışınların bir
2
tadır. Diğer iyonlaştırıcı olmayan radyasyon türleri insanlarda kısmının detektöre yönelmesi de sağlanmış olur.
baş ağrısı, depresyon, uykusuzluk, yorgunluk, asabiyet, hafıza 3 Deneyin yapıldığı yıllarda, ışık dalgalarının ether denilen
kaybı gibi problemlere yol açmaktadırlar. maddesel bir ortamda yayıldığı görüşü hâkimdi ve deneyin ya-
İyonlaştırıcı radyasyonun canlılara etkileri, hücrelerdeki atom- pılış amacı bu görüşün ispatlanmasıydı. Işık ışınlarının alacağı
ların iyonlaşmasıyla başlamaktadır. Bu durumda hücre normal yollar eşit olsa da dedektöre geliş süreleri arasında ether etki-
işlevlerini yerine getirmeyebilir veya diğer hücrelere zarar ve- siyle bir fark oluşacaktı.
rebilir. Cilt yanığı, katarakt, kısırlık, kanser, genetik bozukluk Dünya ether ortamıyla aynı doğrultuda hareket ettiğinde Dün-
gibi sonuçlara sebep olabilir hatta genetik bozukluklar nesil- ya’nın hareket doğrultusunda gönderilen ışığın hızı ortam do-
den nesile aktarılabilir. Genel olarak kemik iliği, üreme organ- layısıyla değişmeli, Dünya’nın hareketine dik olarak gönderi-
ları hücreleri, mide-bağırsak ve derideki epitel hücreleri gibi len ışığın hızı etherden etkilenmediğinden değişmemeli ve bu
bölünme hızı yüksek olan hücreler radyasyondan daha fazla iki ışık demeti ekran üzerine düşürüldüğünde ise farklı girişim
etkilenir. Karaciğer, böbrek, kas, kemik, kıkırdak ve bağ doku- desenleri oluşmalıydı.
ları gibi bölünme hızı düşük olan hücreler ise daha az etkilenir.
4 1-3 veya 2-4 doğrultusunda olduğunu düşünmüş olabilirler.
4 Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılık görülebilir. Muh- Deneyin başarılı olması için herhangi bir aynadan yansıyıp
temel cevaplar: dedektöre ulaşan ışının esir rüzgârının etkisiyle hızının değiş-
Atom bombasının patlaması sonucunda çok yoğun şekilde mesinin yeterli olacağını öngörmüşlerdi.
yüksek enerjili gama ve nötron ışını yayılmaktadır. Bu ışınlar Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders Kitabı,
patlama sırasında canlı kayıplarına; cilt yanıkları, göz rahatsız- Sayfa 189-191.
lıkları, kısırlık, kanser gibi hastalıklara ve genetik bozukluklara
sebep olabilmektedir. Bu genetik bozukluklar nesilden nesile Etkinlik No.: 96
aktarılmaktadır. Radyasyona maruz kalan bitkisel ve hayvansal
gıdaları tüketen insanlarda da rahatsızlıklar görülebilmektedir. 1 Cam borudan akan su ışık hızını, kaplardaki sular ise eylemsiz
referans sistemlerini temsil etmektedir.
5 Öğrencilerin verdiği cevaplara göre farklılık görülebilir. Muh-
temel cevaplar: 2 K kabı için V = V
K
Radyasyon yanlış yerlerde veya yanlış dozda kullanıldığında L kabı için V = V
L
zararlı olacaktır. Fakat doğru yerlerde ve doğru dozda kullanıl- M kabı için V = V
M
dığında faydalı olacaktır. N kabı için V = V olur.
N
Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders Kitabı, 3 K kabı için V = V
K
Sayfa 180-181. L kabı için V = V
L
M kabı için V = V
M
Etkinlik No.: 94 N kabı için V = V olur.
N
1 Deney ether denilen maddenin varlığının ispatı amacıyla ta- 4 Bulunan sonuçlara bakıldığında, cam borudan akan suyun
sarlanmış ve yapılmıştır. Deney sonucunda ise “Dünya hareket hızı, eylemsiz farklı referans noktaları için aynı olmaktadır. Bu
etmiyor.” ya da “Dünya ether maddesi ile birlikte hareket edi- durum, Einstein’ın özel görelilik teorisinin temel postülaları
yor.” sonucuna ulaşılmıştır. olan “Fizik yasaları tüm eylemsiz (ivmesiz) referans sistemle-
2 Bilim insanları, deney ve sonucundan o kadar emindiler ki de- rinde aynıdır.” ve “Işık hızı, gözlemci ve ışık kaynağının hızın-
neyi değişik şartlarda defalarca tekrarladılar. Bu tekrarlar sabır dan bağımsız olup tüm eylemsiz referans sistemlerinde aynı-
.
.
8
8
ve kararlılıkla uzun yıllar sürmüş ve bu sayede ether denilen dır. Işık boşlukta 2,99792458 10 m/s (yaklaşık 3 10 m/s)
maddenin varlığının sorgulanmasına neden olmuştur. Ayrıca hızla hareket eder.” ifadeleri ile örtüşmektedir.
bu deneyin sonucu, yeni birçok gelişmeye sebep olmuştur. Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders Kitabı,
Sayfa 191-193.
3 Deneyler sonucunda ether maddesinin olmadığı ve ışık hızı-
nın boşluktaki her doğrultu ve yönde aynı değere sahip olduğu Etkinlik No.: 97
sonucuna ulaşılmıştır. Ancak deneyler ether denilen madde- 1 Öğrencinin yorumuna bırakılmıştır. Muhtemel cevap: Eylem-
nin varlığını ispatlamak ve ışık hızının değişken olduğunu be- siz gözlemciye göre cisimlerin hareketleri farklı gözlenebilir.
lirlemek için yapıldığından deney, yapıldığı yıllarda başarısız
kabul edilmiştir. 2 Newton’a göre, hareket eden sistemler için uzay ve zaman mut-
laktır. Einstein ise fizik yasalarının eylemsiz referans sistemle-
4 Fizik bilimi açısından deneyin her aşaması başarıyla gerçekleş- rinde farklılık göstermeyeceğini ifade etmiştir.
tirilmiştir. Ancak genel kabul ve beklentiler farklı bir sonuç yö-
nünde olduğundan deney başarısızlık olarak nitelendirilmiştir. 3 Bilimde mutlak doğru yoktur. Olsaydı yeni araştırmalara, in-
Başarı ve başarıszlık kavramları felsefe ile ilişkilendirilebilir. celemelere ve teorilere gerek duyulmazdı.
Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders Kitabı, 4 Bilimde durağanlık olmaz. Geçmişte yapılan çalışmalar dik-
Sayfa 189-191. kate alınarak bunların eksiklikleri üzerinde düşünülmeli, yeni
düşünceler ileri sürülerek bunları ispatlayacak teorik ve de-
Etkinlik No.: 95 neysel işlemler yapılmalıdır.
1 Deneyde her renk ışık kaynağı ile girişim deseni gözlenebilir. Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 12 Ders Kitabı,
Birden fazla renkte ışık yayan kaynak kullanılırsa her rengin Sayfa 191-193.
girişim deseni farklı olacağından dedektörde girişim desenleri Etkinlik No.: 98
karışır. Bu nedenle tek renk ışık kaynağı tercih edilmelidir.
Beyaz tüm renklerin, magenta ise kırmızı ve mavi renklerin 1 Çiftçi Ali’ye göre merdivenin boyu L değişmez. Çünkü mer-
M
karışımı olduğundan deneyde verilenlerden kırmızı renk ışık diven Çiftçi Ali’ye göre eylemsizdir.
kaynağı tercih edilmelidir. 2 Ahır, Çiftçi Ali’ye ışık hızına yakın bir hızla yaklaşacağı için
hareket doğrultusundaki boyu L azalır.
A
258