Page 114 - Kimya - 12. Sınıf Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 12 54

3. ÜNİTE > Organik Bileşikler Kazanım 12.3.7.1: Esterlerin adlarını, formüllerini ve kullanım alanlarını açıklar.
a.Esterleşme tepkimesine örnek verilir.

Genel Beceriler: Bilgi Okuryazarlığı Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi, Sınıflandırma Yapma Becerisi

Etkinlik İsmi DOĞALA ÖZDEŞ AROMA 30 dk.
Amacı Esterleri tanıyabilme Bireysel

Gerekli Materyaller Araştırma için internet erişimi olan herhangi bir elektronik cihaz ve genel ağ.

1. Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve ilgili soruları cevaplandırınız.

Marketlerde birçok içeceğin üzerinde portakal aromalı, çilek aromalı, şeftali aromalı, ... gibi ibareler
yer alır. Peki bu içeceklerde gerçekten portakal, çilek veya şeftali meyveleri var mıdır? Etiketi okun-
duğunda ise içindekiler bölümünde birçok kimyasal madde olduğu görülür. Bu kimyasal maddeler-
den biri de doğala özdeş aromalardır. Meyvelere kokusunu veren organik bileşiklerin bazıları ester
bileşikleridir. Esterler, karboksilik asitlerin alkoller ile tepkimesinden oluştuğu için bu tepkimelere
esterleşme tepkimesi denir.
O O
Esterleşme
hidroliz
R-C-OH + HOR’ R-C-OR’ + H O
2
{ { {
Karbosilik Alkol Ester
asit
Oluşan esterler IUPAC sistematik adlandırma kuralları ile adlandırılır. Ayrıca yaygın kullanılan adları
da vardır. IUPAC kurallarına göre yapılan adlandırmada önce alkolden gelen alkil grubunun adı ya-
zılır. Sonra karboksilik asidin IUPAC ya da yaygın adındaki “-ik asit” ifadesi yerine “-at” eki getirilir.
Aşağıdaki tabloda bazı meyveler ve bu meyvelere özgü kokunun kaynağı olan esterlerin adı verilmiştir.

Esterin Adı Bulunduğu Meyve
metil bütirat elma

etil bütirat ananas
oktil asetat portakal
benzil asetat armut
izopentil asetat muz
pentil hekzanoat şeftali

etil hekzenoat çilek

1. Tabloya göre meyve aromalı dondurma yapmak için aynı karboksilik asidin kullanıldığı esterler-
den en fazla kaç çeşit dondurma üretebilirsiniz? Ürettiğiniz dondurmalar hangi meyve aromala-
rını içerir?

2. Tablodaki meyvelere özgü kokunun kaynağı olan esterlerin çizgi-bağ formüllerini yazınız. Bu es-
terleri oluşturmak için esterleşme tepkimesinde hangi karboksilik asit ve alkol kullanılmıştır? Bul-
duğunuz sonuçları arkadaşlarınızın sonuçlarıyla karşılaştırınız.

115
Hazırlayan: Elvan TOLGAY